રામાનંદ સાગરના પુત્રનો ‘આદિપુરુષ’ પર ભભૂક્યો ગુસ્સો:પ્રેમ સાગરે કહ્યું, ‘ભદ્દા ડાયલોગ્સથી રામાયણનું અપમાન, ક્રિએટિવિટીના નામ પર તો હદ વટાવી દીધી

16 જૂને રિલીઝ થયેલી ફિલ્મ ‘આદિપુરુષે’ ભલે ત્રણ દિવસમાં 340 કરોડની કમાણી કરીને બોક્સ ઓફિસ પર બમ્પર શરૂઆત કરી હોય, પરંતુ નબળા VFX અને ડાયલોગ્સને કારણે આ ફિલ્મ સતત વિવાદમાં છે. આજે પણ લોકો 36 વર્ષ પહેલાં આવેલા પૌરાણિક ટીવી શો ‘રામાયણ’ના વખાણ કરી રહ્યા છે અને સોશિયલ મીડિયા પર ‘આદિપુરુષ’ના નિર્માતાઓ પર આકરા પ્રહારો કરી રહ્યા છે.

1987ની રામાયણના નિર્માતા-નિર્દેશક રામાનંદ સાગર હવે આ દુનિયામાં નથી, પરંતુ તેમના પુત્ર પ્રેમ સાગરે ‘આદિપુરુષ’ વિવાદ પર વાત કરી છે. પ્રેમ સાગર ટીવી શો રામાયણના નિર્માણનો પણ એક ભાગ હતો. તેમણે અમારી સાથે આદિપુરુષ વિવાદ અને રામાયણ સંબંધિત કેટલીક બાબતો શેર કરી…

આવો એમના જ શબ્દોમાં વાંચીએ ..

મેં ‘આદિપુરુષ’ ફિલ્મ જોઈ નથી, પરંતુ તેનું ટીઝર અને ટ્રેલર જોયુ છે. હું એટલું જ કહીશ કે ફિલ્મ રિલીઝ થયા પછી મેં તેના ડાયલોગ્સ સાંભળ્યા. લંકા લગા દૂંગા, જલેગી ભી તેરે બાપ કી… આ પ્રકારના ડાયલોગ્સ રામાયણનું અપમાન છે. રામાયણમાં આ પ્રકારના શબ્દો સાંભળીને મારો આત્મા ઉદાસ થઈ ગયો. જો તેમણે આધુનિક રામાયણ બનાવી હોય તો સર્જનાત્મક સ્વતંત્રતાને આટલી હદે લઈ જવી યોગ્ય નથી. જ્યારે મારા પિતા (રામાનંદ સાગર)એ રામાયણ શો બનાવ્યો ત્યારે તેમણે પણ ઘણી સર્જનાત્મક સ્વતંત્રતા લીધી, પરંતુ તેઓ ક્યારેય તેમના કાર્યક્ષેત્રની બહાર ગયા નહીં.

તેમણે વાલ્મીકિ રામાયણમાંથી 14 અન્ય રામાયણો વાંચી અને દરેક વિગતો વિશે કાળજીપૂર્વક વિચાર્યા પછી જ આગળ વધ્યા હતા. તેમનો ભાર ભાષા પર હતો જેથી કોઈ ભૂલ ન થાય. આ માટે તેમણે ધરમવીર ભારતીજીને બોલાવ્યા હતા, ઘણા વિદ્વાનો સાથે મુલાકાત કરી હતી. તે દરેક એપિસોડમાં ઘણી તૈયારી અને જવાબદારી સાથે શૂટ કરવામાં આવતો હતો કારણ કે તે રામાયણની ગરિમા અને મહત્ત્વથી સારી રીતે વાકેફ હતો.

આટલું ઉતાવળું પગલું ભરવા છતાં તે વિવાદોથી બચી શક્યા નથી. સિરિયલની કેટલીક સીક્વન્સ પર વાંધો ઉઠાવવાને કારણે તેમની સામે અનેક કોર્ટ કેસ થયા હતા. એક કેસ 10 વર્ષ સુધી ચાલ્યો. આ કારણોસર રામાયણ જેવા હિંદુ ધર્મગ્રંથોની મજાક ઉડાવવી યોગ્ય નથી. ફિલ્મમાં ક્રિએટિવ લિબર્ટી લેવામાં કોઈ વાંધો નથી, પરંતુ એવું ન હોવું જોઈએ કે તમે રામાયણ જેવા મહાકાવ્યનું અપમાન કરો.

લોકોને ધર્મ સાથે છેડછાડ બિલકુલ પસંદ નથી. ચાલો હું તમને એક વાર્તા કહું. જ્યારે રામાયણ ટેલિકાસ્ટ થઈ રહી હતી, ત્યારે એક એપિસોડમાં રામ અને ભરત વચ્ચે ફિલ્માવવામાં આવેલ એક દુઃખદ સિક્વન્સ જોઈને દર્શક એટલો બીમાર પડ્યો કે તે કોમામાં જતો રહ્યો હતો.

થોડા દિવસો પછી જ્યારે તે હોશમાં આવ્યો તો ડોક્ટરો પણ તેની હાલત જોઈને ખૂબ ચિંતિત થઈ ગયા. તેમણે પિતાનો નંબર શોધીને તેમને ફોન કર્યો અને કહ્યું કે જો તમે સિરિયલમાં રામ અને ભરતને ખુશ બતાવશો તો તેમની હાલત સુધરી શકે છે.

આ સાંભળીને પિતા ચોંકી ગયા. તેને ખ્યાલ નહોતો કે તેના ટીવી શોની દર્શકો પર એટલી અસર થઈ રહી છે કે તે તેની સાથે આટલો લાગણીશીલ બની ગયો છે.

ડૉક્ટર સાથે વાત કરતાં પિતાએ કહ્યું કે મેં હજુ સુધી રામ-ભારતની એ સિક્વન્સ શૂટ કરી નથી, પરંતુ હું તમને તરત જ જણાવીશ. તેમણે તે સીન શૂટ કર્યો અને તે વ્યક્તિને ફ્લાઈટની ટિકિટ આપીને મુંબઈ બોલાવ્યો અને તે સીન બતાવ્યો હતો. આ પછી વ્યક્તિના સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો થયો. આનાથી સાબિત થાય છે કે લોકો ધર્મ વિશે કેટલા સ્વત્વવાદી છે.

આદિપુરુષના VFXની ખૂબ ચર્ચા થઈ રહી છે, પરંતુ 1987માં VFX વગેરે નહોતા. હું પોતે રામાયણની સ્પેશિયલ ઈફેક્ટ ટીમને સંભાળતો હતો. પછી અમે સ્પેશિયલ ઇફેક્ટ્સનો ઉપયોગ કર્યો, જેના માટે સ્પેશિયલ ઇફેક્ટ્સ જનરેટર એટલે કે SONY SEG 2000નો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો.

અમે ગ્રીન સ્ક્રીન, બ્લુ સ્ક્રીન જેવી ક્રોમા ઇફેક્ટની મદદથી ઇફેક્ટ્સ બનાવતા હતા. આ ઉપરાંત લઘુચિત્રો બનાવવા માટે ગ્લાસ મેપિંગનો ઉપયોગ થતો હતો, જેમ કે દશરથનો મહેલ લઘુચિત્રોની મદદથી બનાવવામાં આવ્યો હતો. અમે બધાએ એ જ ટેક્નિકનો ઉપયોગ કર્યો જે 1932 થી 1960 દરમિયાન બાબુભાઈ મિસ્ત્રીએ ઉપયોગ કર્યો હતો. બાબુભાઈ રામાયણ માટે સ્પેશિયલ ઈફેક્ટ્સ કન્સલ્ટન્ટ હતા અને ભારતમાં ટ્રિક ફોટોગ્રાફીનો શ્રેય તેમને જાય છે.

આદિપુરુષ 600 કરોડમાં બને છે, તો 36 વર્ષ પહેલાં રામાયણ ટીવી શોનું બજેટ કેટલું હતું? આ સવાલના જવાબમાં પ્રેમ સાગરે કહ્યું- 1.25 રૂપિયા… હું ચોંકી ગયો અને કહ્યું શું 1.25 કરોડ? કહ્યું- ના રૂપિયા અને એક ક્વાર્ટર… મેં કહ્યું, કેવી રીતે? તો તેમણે કહ્યું, કારણ કે રામાયણને પૈસાથી માપી શકાતી નથી. તમે પૂછ્યું, તો હું 1.25 રૂપિયા કહું છું કારણ કે જ્યારે અમે તેને બનાવી રહ્યા હતા ત્યારે અમે ક્યારેય બજેટ પર ધ્યાન આપ્યું ન હતું. બધું પોતાની મેળે બનતું ગયું.

આ આસ્થા, ધર્મ અને સનાતનની વાત છે. તેને રૂપિયા કે પૈસામાં માપી શકાય નહીં. આજે ભલે ‘આદિપુરુષ’ના બોક્સ ઓફિસ કલેક્શનની વાત કરવામાં આવે, પરંતુ કરોડોના કલેક્શન પાછળ એક અલગ કહાની છે, તેથી તેના પર ટિપ્પણી કરવી યોગ્ય નહીં હોય, પરંતુ મારા મત મુજબ, રામાયણ જેવા વિષયો કમાણીથી પર છે.

ભગવાનની ઈચ્છા હતી કે મારા પિતા રામાયણની વાર્તા દુનિયા સમક્ષ લાવે. તે માત્ર એક સાધન હતું, બાકીની પ્રભુની ઈચ્છા હતી. તે એક વખતની વાર્તા છે. પિતાજી એક દિવસ ખૂબ જ અસ્વસ્થ હતા. શૂટ પર જવા માટે સવારે ઉઠતા પહેલાં તે બેચેન હતા.

તેઓએ મને શૂટિંગ પર જવા કહ્યું, પરંતુ મેં આજે જે એપિસોડ શૂટ થવાનો છે તેના ડાયલોગ્સ લખ્યા નથી, હું ડાયલોગ્સ વિના કેવી રીતે શૂટ કરીશ? તેઓ અમારા ઘરે, સાગર વિલામાં અહીં અને ત્યાં ફરતા હતા અને ખૂબ જ ચિંતિત હતા, જ્યારે એક વ્યક્તિ તેમને મળવા આવ્યો જે સાધુના વેશમાં હતો. તેમણે પિતાને મળવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી.

જ્યારે સ્ટાફે પપ્પાને આ વિશે જણાવ્યું તો તેઓ તેને મળવા માટે તેમના રૂમમાંથી બહાર આવ્યા. તે સાધુએ મળીને પિતાને ખૂબ આશીર્વાદ આપ્યા. થોડીવાર ખૂબ જ સારી વાતચીત થઈ, પરંતુ અચાનક તે સાધુ આક્રમક થઈ ગયા અને ગુસ્સો બતાવવા લાગ્યા. બધાને ચિંતા થઈ કે તેમને અચાનક શું થઈ ગયું. ત્યારે તે સાધુએ કહ્યું કે તમને શું લાગે છે કે તમે રામાનંદ સાગર રામાયણ બનાવી રહ્યા છો, આ ભગવાન રામની ઈચ્છા છે, તમે બસ તમારું કામ કરો.

આ પછી પિતા સેટ પર ગયા અને તેમણે ડાયલોગ્સ ન લખવાની નર્વસનેસ છોડી દીધી અને બધું આપોઆપ થઈ ગયું. તે દિવસે શૂટિંગ ખૂબ જ સારું ચાલ્યું. એ ઋષિઓ કોણ હતા એ તો આપણે નથી જાણતા, પણ એવું લાગતું હતું કે તેઓ ભગવાનનો સંદેશ લઈને આપણી પાસે આવ્યા છે કે ગભરાશો નહીં અને રામાયણને દેશ અને દુનિયાના લોકો સુધી લઈ જાઓ.

શેરીઓમાં મૌન હતું
દૂરદર્શન પર રામાયણના 87 એપિસોડનું પ્રથમ પ્રસારણ 25 જાન્યુઆરી 1987ના રોજ શરૂ થયું હતું અને છેલ્લો એપિસોડ 31 જુલાઈ 1988ના રોજ લાઈવ થયો હતો. આ સિરિયલ રોજ સવારે સાડા નવ વાગ્યે આવતી હતી. આ સિરિયલમાં અરુણ ગોવિલે રામ, દીપિકા ચીખલિયાએ સીતા, અરવિંદ ત્રિવેદીએ રાવણ, સુનિલ લહેરીએ લક્ષ્મણ અને દારા સિંહે હનુમાનની ભૂમિકા ભજવી હતી.

આ સિરિયલની લોકપ્રિયતા એટલી વધી ગઈ હતી કે જ્યારે પણ તે ટીવી પર આવી ત્યારે બધે નીરવ શાંતિ છવાઈ ગઈ હતી. ઘરોની બહાર કર્ફ્યુ જેવી સ્થિતિ સર્જાતી હતી. રામાનંદ સાગરને ખુદને વિશ્વાસ નહોતો કે તેમના દ્વારા બનેલી સિરિયલ આટલી ઐતિહાસિક બની જશે.

‘આદિપુરુષ’ 600 કરોડમાં બની છે
600 કરોડમાં બનેલી ‘આદિપુરુષ’ બોલિવૂડની સૌથી મોંઘી ફિલ્મ છે. તેમાં પ્રભાસ રામ, કૃતિ સેનન સીતા અને સૈફ રાવણની ભૂમિકામાં છે. આ ફિલ્મે પહેલા જ દિવસે વર્લ્ડવાઈડ બોક્સ ઓફિસ પર 140 કરોડનો બિઝનેસ કર્યો હતો. ‘આદિપુરુષ’ શાહરૂખ ખાન સ્ટારર ‘પઠાન’ પછી માત્ર 3 દિવસમાં 300 કરોડ ક્લબમાં પ્રવેશ કરનાર બીજી ફિલ્મ બની છે. તે ઓમ રાઉત દ્વારા નિર્દેશિત છે અને ટી-સિરીઝ દ્વારા નિર્મિત છે.