ભારતની શાંતિ ડહોળવા માટે અનેક આતંકી સંગઠનો કાર્યરત છે. લશ્કર-એ-તૈયબા, ISIS, અલ-કાયદા, ISI. આ મુખ્ય આતંકી સંગઠનો સિવાય નાનાં આતંકી જૂથો ઘણા સક્રિય છે. જેમાનું એક છે, ISKP (ઈસ્લામિક સ્ટેટ ઓફ ખોરાસાન પ્રોવિન્સ). ખોરાસાન એ અફઘાનિસ્તાનનો એક પ્રાંત છે અને ત્યાંનું ઈસ્લામિક આતંકી સંગઠન આ નામથી ઓળખાય છે. ISKP આતંકી સંગઠન ભારતમાં એક્ટિવ બન્યું છે અને તેના ત્રણ આતંકી ગુજરાતના પોરબંદરથી પકડી લેવાયા છે. જ્યારે એક મહિલા આતંકી જે માસ્ટર માઈન્ડ મનાય છે તેને સુરતથી દબોચી લેવામાં આવી છે. ગુજરાતમાં લશ્કર, જૈસ, ISIS મોડ્યુલ એક્ટિવ હોય અને તેના આતંકીઓ પકડાઈ ચૂક્યા હોય તેવી ઘટનાઓ સામે આવી ચૂકી છે પણ ISKP મોડ્યુઅલ પહેલીવાર ગુજરાતમાં સામે આવ્યું છે.
કાબુલ એરપોર્ટ પર બ્લાસ્ટ કરાવ્યો
કાબુલ એરપોર્ટ પર ભયાનક આત્મઘાતી બોમ્બ વિસ્ફોટ પછી વિશ્વનું ધ્યાન અચાનક તાલિબાન અને તેના નજીકના સાથી અલ-કાયદાથી દૂર રહસ્યમય આતંકવાદી સંગઠન ઈસ્લામિક સ્ટેટ ખોરાસાન પ્રોવિન્સ (ISKP) તરફ ગયું. કાબુલ બ્લાસ્ટ પછી મીડિયાએ જે રીતે ઈસ્લામિક સ્ટેટ ખોરાસાનને કવર કર્યું, તેનાથી લોકોને લાગવા માંડ્યું કે અફઘાનિસ્તાનમાં વાસ્તવિક સમસ્યા તાલિબાનોનો કબજો નથી, પરંતુ ત્યાં ISKPની હાજરી છે. એરપોર્ટ બ્લાસ્ટ પાછળના માસ્ટરમાઇન્ડ આ જ હતા. તે લોકોમાં એવું પ્રસ્થાપિત કરવા માગતા હતા કે જે રીતે તાલિબાન અને પાકિસ્તાનને આખી દુનિયા મદદ કરે છે એ જ રીતે લડાઈ માટે ઇસ્લામિક સ્ટેટ ખોરાસાનને પણ પૈસા મળવા જોઈએ.
તાલિબાનોથી અસંતુષ્ટ આતંકીઓએ અલગ ISKP જૂથ બનાવ્યું
અમુક ઘટનાઓ પછી ISKP વિશ્વ માટે મોટો ખતરો ગણાવા લાગ્યું. અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ જો બાઈડેને ISKPને તાલિબાનનો કટ્ટર દુશ્મન ગણાવ્યો હતો. બ્રિટીશ આર્મી ચીફે પણ કહ્યું હતું કે, તાલિબાનથી અલગ થયેલા લોકોએ ISKP સંગઠન બનાવ્યું છે અને તેનાથી ચેતવું પડશે.
ISKP કેટલું ખતરનાક ?
આજે આતંકની દુનિયામાં ઇસ્લામિક સ્ટેટ ઓફ ઈરાક એન્ડ સિરિયા (ISIS) કરતાં પણ ઇસ્લામિક સ્ટેટ ખોરાસાન પ્રાંત (ISKP)ને વધુ ખતરનાક સંગઠન તરીકે રજૂ કરવાની દોડ ચાલી રહી છે. સાઉથ એશિયા ટેરરિઝમ પોર્ટલ (SATP) અનુસાર, 2021માં ત્રણ મોટા આતંકવાદી હુમલા થયા છે જેની જવાબદારી ISKPએ લીધી છે – જલાલાબાદમાં ટીવી ચેનલમાં કામ કરતી ત્રણ મહિલાઓની હત્યા, કાબુલમાં શિયા ઈમામબારગાહ પર હુમલો અને મે મહિનામાં 14 લોકોની હત્યા કરીને અને કાબુલ એરપોર્ટ પર હુમલો કર્યો. ગયા વર્ષે પણ ISKPએ માત્ર 7 મોટા આતંકવાદી હુમલા કર્યા હતા. આમાંના મોટાભાગના હુમલા સોફ્ટ ટાર્ગેટને નિશાન બનાવીને કરવામાં આવ્યા હતા.
જ્યારે ISKP એ 2018 માં 130 થી વધુ આતંકવાદી હુમલાઓ કર્યા હતા. તે 2021 ના પ્રથમ આઠ મહિનામાં ત્રણ આતંકવાદી હુમલા કરવામાં સફળ રહી હતી. આવી સ્થિતિમાં તે સ્પષ્ટ છે કે ઇસ્લામિક સ્ટેટ ખોરાસાનના હુમલા ખોરવાઈ ગયા છે, અને તેની તાકાત ઘણી ઓછી થઈ ગઈ છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદ દ્વારા આપવામાં આવેલ ડેટા સાઉથ એશિયા ટેરરિઝમ પોર્ટલ (SATP) કરતાં અલગ છે. તેમ છતાં વ્યાપકપણે સુરક્ષા પરિષદ પણ ISKP અંગે સમાન નિષ્કર્ષ પર પહોંચી છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદના રિપોર્ટ અનુસાર, ‘ISKPની તાકાત તેના શરૂઆતના તબક્કા કરતાં ખૂબ જ ઘટી ગઈ છે. તેની શરૂઆત 2018 ના ઉનાળામાં અફઘાનિસ્તાનના જુઝાન પ્રાંતમાં શ્રેણીબદ્ધ આફ્ટરશોક્સ સાથે થઈ હતી. સત્ય એ છે કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષો દરમિયાન ISKP માત્ર તેના કટ્ટર દુશ્મનો તાલિબાન જ નહીં પરંતુ અગાઉની અફઘાન સરકાર અને યુએસ આર્મીનું પણ સતત લક્ષ્ય રહ્યું છે. ઘણા કિસ્સાઓમાં તાલિબાન, યુએસ અને અફઘાન સેનાએ એકબીજા સાથે સંકલન કર્યું અને ISKPને નિશાન બનાવીને હુમલા કર્યા.
ISKPમાં આતંકીઓની સંખ્યા 1500 થી 2000 આસપાસ
યુએનના રિપોર્ટ અનુસાર, ISKPમાં આતંકીઓની સંખ્યા 1500 થી 2000 આસપાસ છે. પરંતુ, રિપોર્ટમાં એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે, પોતાનું અસ્તિત્વ બચાવવા માટે તેને ‘નાના ટુકડાના રૂપમાં આખા દેશમાં ફેલાવવું પડ્યું. UN રિપોર્ટ કહે છે, ‘આ સંગઠન સક્રિય અને ખતરનાક છે, કારણ કે ISKP અસંતુષ્ટ તાલિબાન અને અન્ય જેહાદી આતંકીઓ સાથે કનેક્શન ધરાવે છે. પરંતુ તેના આધારે ISKPને વિશ્વ અને પ્રદેશ માટે આટલું મોટું જોખમ ગણાવવું, જેનો સામનો કરવા માટે વિશ્વની તમામ શક્તિઓએ એક થઈને તાલિબાનને પૈસા અને હથિયારો સાથે મદદ કરવી જોઈએ, તે તેના જોખમને થોડી અતિશયોક્તિ સમાન છે.
એ વાતને નકારી શકાય નહીં કે ISKP પાસે મોટા હુમલાઓ કરવાની ક્ષમતા છે જેમાં મોટી સંખ્યામાં લોકો મૃત્યુ પામે છે. એવું પણ શક્ય છે કે ISKP અફઘાનિસ્તાનના અમુક જિલ્લાઓ અથવા અમુક પ્રાંતોને જ કબજે કરી શકશે. તે ઇસ્લામિક સ્ટેટની જેમ ઘણા દેશોના મોટા વિસ્તારને કબજે કરી શકે છે અને માત્ર સમગ્ર પ્રદેશમાં જ નહીં પરંતુ અન્ય વિસ્તારોમાં પણ તબાહી મચાવી શકે છે. હવે આ સંગઠન ભારતને નિશાન બનાવવા લાગ્યું છે.
ISKPની અત્યાર સુધીની વાસ્તવિક ‘સિદ્ધિ’ એ રહી છે કે તે તાલિબાનને આંતરરાષ્ટ્રીય સન્માન અને સ્વીકૃતિ અપાવવામાં સફળ રહી છે. જો ISKP ના ઉદય પાછળનો આ વાસ્તવિક હેતુ હતો, તો આ લક્ષ્ય હાંસલ કરવામાં આવ્યું છે. આજે રશિયા, ચીન, ઈરાન, મધ્ય એશિયાઈ દેશો અને ઘણા પશ્ચિમી દેશોએ પણ ISKPના સંભવિત જોખમોને ટાંકીને તાલિબાન સાથે વાટાઘાટો માટેના દરવાજા ખોલ્યા છે. આજે ISKP સાથે ડીલ કરવાના નામે તાલિબાન સાથે વાતચીતને યોગ્ય ઠેરવવામાં આવી રહી છે. જ્યારે તે હવે બહુ જૂની વાત નથી જ્યારે તાલિબાનને અસ્પૃશ્ય માનવામાં આવતું હતું. આજે આ વાતની સંપૂર્ણ અવગણના કરવામાં આવી રહી છે કે ISKPની સરખામણીમાં તાલિબાન એક મોટું આંતરરાષ્ટ્રીય આતંકવાદી સંગઠન છે, જેના ઘણા આતંકવાદી અને જેહાદી સંગઠનો સાથે ગાઢ સંબંધો છે. બીજી તરફ, ISKPમાં માત્ર અસંતુષ્ટ અફઘાન અને પાકિસ્તાની તાલિબાન આતંકીઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.
પકિસ્તાન અને અફઘાનિસ્તાનના આતંકી સંગઠન અલગ અલગ નથી
ઇસ્લામિક સ્ટેટ ખોરાસાન અને અન્ય આતંકવાદી સંગઠનો (જે આજે તેના દુશ્મન બની ગયા છે) અને આમાંના ઘણા આતંકવાદી સંગઠનોના પાકિસ્તાનની ઇન્ટેલિજન્સ એજન્સી ISI વચ્ચેના સંબંધો કોઈનાથી છુપાયેલા નથી. આ મામલે તેના દાયકાઓ જૂના અનુભવને કારણે ISIએ વિવિધ આતંકવાદી સંગઠનો વચ્ચેના મતભેદો અને વિરોધાભાસનો લાભ ઉઠાવવાની કળામાં મહારત હાંસલ કરી છે. તેમની મદદથી તે પાકિસ્તાનની સુરક્ષા અને વિદેશ નીતિના એજન્ડાને આગળ ધપાવે છે. એક સંસ્થાને બીજી સંસ્થા સામે લડાવવામાં એક સંસ્થાનો બીજા વિકલ્પ તરીકે ઉપયોગ કરીને અને ચોક્કસ ઉદ્દેશ્ય હાંસલ કરવા માટે કટ્ટર દુશ્મનોને ગોઠવવામાં માસ્ટર ISIએ ‘આતંકવાદ દ્વારા યુદ્ધ લડવાની’ વ્યૂહરચનાનો ઉપયોગ કર્યો છે. સત્ય એ છે કે તાલિબાન Vs ISKPની આખી ફેબ્રિકેટેડ સ્ટોરી સૌથી પહેલાં પાકિસ્તાનથી શરૂ થઈ હતી.
અફઘાનિસ્તાન-પાકિસ્તાનમાં કાર્યરત આતંકવાદી સંગઠનોનું વિશ્લેષણ કરતી વખતે કરવામાં આવેલી મૂળભૂત ભૂલ તેમને એકલા જોવાની છે. ઉદાહરણ તરીકે, ઘણી વાર એવું માનવામાં આવે છે કે હક્કાની નેટવર્ક, જે ISI ની શાખા છે, તે ISI ના મુખ્ય દુશ્મન તહરીક-એ-તાલિબાન પાકિસ્તાન (TTP) નો દુશ્મન હશે. હક્કાની નેટવર્કને તાલિબાનના હરીફ ISKP સાથે કોઈ સંબંધ નહીં હોય. પરંતુ, હક્કાની નેટવર્ક માત્ર તાલિબાનનો અભિન્ન ભાગ નથી. તેના બદલે તેહરીક-એ-તાલિબાન પાકિસ્તાન (TTP), અલ કાયદા અને ISKP સાથે પણ તેના ખૂબ નજીકના સંબંધો છે.
ISIની મદદથી શ્રીનગર સુધી નેટવર્ક વિસ્તાર્યું હોવાની સંભાવના
ISKPના સંબંધો ISI સાથે છે તેવી કબૂલાત અફઘાનિસ્તાનના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ અમરૂલ્લાહ સાલેહે બે વર્ષ પહેલાંના એક ઇન્ટરવ્યૂમાં કરી હતી. જો આ વાત સાચી માનવામાં આવે તો ISKP સંગઠન પોતાનું નેટવર્ક ISIની મદદથી કાશ્મીરમાં ગોઠવી રહ્યું છે. કારણ કે પોરબંદરમાંથી જે ત્રણ આતંકી ઝડપાયા તે ત્રણેય શ્રીનગરના છે. એનો મતલબ એ કે શ્રીનગર સુઘી ISKP પહોંચી ગયું છે અને તેના ત્રણ આતંકી પોરબંદર સુધી પહોંચી ગયા હતા. આ ત્રણેય દરિયા માર્ગે ઈરાન થઈને અફઘાનિસ્તાન જવાના હતા અને ત્યાં ટ્રેનિંગ લઈને ભારત પાછા આવીને કોઈ જગ્યાએ આત્મઘાતી હુમલો કરવાના હતા. એટલે કડી જોડતાં જઈએ તો એવું જણાઈ આવે કે, ઈસ્લામિક સ્ટેટ ખોરાસાન પ્રોવિન્સ (ISKP) પોતાનું નેટવર્ક ભારતમાં મજબૂત કરીને પાકિસ્તાનનો સાથ આપી રહ્યું છે. પાકિસ્તાનનો સાથ આપવા જ ભારતમાં ISKP પોતાનું મોડ્યુલ એક્ટિવ કરી રહ્યું છે એવો તર્ક નકારી શકાતો નથી.
