બાળકોનું જીવન કેવી રીતે સુધારવું તે આપણે મહાભારતમાંથી શીખી શકીએ છીએ. મહાભારતમાં બે વિશેષ પરિવારો છે, પહેલું પાંડવો અને બીજું કૌરવો. પાંડવ પરિવારમાં કુંતી અને પાંચ પુત્રો હતા. જ્યારે કૌરવ પરિવારમાં ધૃતરાષ્ટ્ર અને ગાંધારી સહિત સો પુત્રો હતા. પાંડવો પાસે સુખ-સુવિધાઓનો અભાવ હતો, જ્યારે કૌરવો પાસે તમામ સુખ-સુવિધાઓ હતી.
મહાભારતમાં, કુંતી તેના પાંચ પુત્રો સાથે જંગલમાં રહેતી હતી, કારણ કે ધૃતરાષ્ટ્ર અને દુર્યોધન ઇચ્છતા ન હતા કે પાંડુના પુત્રો રાજ્યનો વારસો મેળવે. ધૃતરાષ્ટ્રનો પુત્ર દુર્યોધન અધર્મી હતો. તે નાનપણથી જ પાંડવ પુત્રોને પરેશાન કરતો હતો.
શ્રાપને કારણે કુંતીના પતિ પાંડુનું મૃત્યુ થયું હતું. પાંડુની બીજી પત્ની માદ્રી પણ હયાત ન હતી. આ બે પછી કુંતીએ પાંચ પુત્રો ઉછેરવાના હતા. ત્રણ પુત્રો કુંતીના અને બે પુત્રો માદ્રીના હતા.
કુંતીને ખબર હતી કે તેને જંગલમાં કોઈ સુખ-સુવિધા નહીં મળે, તેથી કુંતીએ બાળકોને ઉછેરતી વખતે ધાર્મિક વિધિઓ પર વધુ ધ્યાન આપ્યું. બીજી તરફ કૌરવો પક્ષમાં ધૃતરાષ્ટ્ર અંધ હતા, ગાંધારીએ પણ આંખે પાટા બાંધ્યા હતા. દુર્યોધન અને તેના ભાઈઓ સતત ખોટા કામો કરતા હતા, પરંતુ માતા-પિતાએ તેમની તરફ ધ્યાન આપ્યું ન હતું. પરિણામ એ આવ્યું કે બધા કૌરવ પુત્રો અધર્મી બની ગયા.
મહાભારતના યુદ્ધમાં, જ્યારે શ્રી કૃષ્ણએ નક્કી કરવાનું હતું કે તેઓ કોનો પક્ષ લેશે, ત્યારે તેમણે પાંડવોના પુત્રોને પસંદ કર્યા જેઓ સચ્ચાઈના માર્ગે ચાલ્યા. ધૃતરાષ્ટ્ર અને ગાંધારીએ તેમના પુત્રોને બધું જ આપી દીધું હતું, પરંતુ તેમને સારી રીતભાત ન આપી. બાળકોના મોહમાં ધૃતરાષ્ટ્રે દુર્યોધનને સાચા-ખોટા વચ્ચેનો ભેદ કહ્યો ન હતો. આ એક ભૂલને કારણે સમગ્ર કૌરવ વંશનો નાશ થયો.
મહાભારતમાંથી મળતી શીખ
પાંડવ અને કૌરવ પરિવારોને જોઈને આપણે સમજી શકીએ છીએ કે બાળકોના ઉછેરમાં સુખ-સુવિધાઓને બદલે ધાર્મિક વિધિઓ પર વધુ ધ્યાન આપવું જોઈએ. કુંતીના સંસ્કારોના કારણે જ તમામ પાંડવો શ્રી કૃષ્ણને પ્રિય હતા. બાળકોને આરામ અને સગવડ આપવાની સાથે સાથે સારી રીતભાત પણ આપવી જોઈએ. તો જ તેમનું ભવિષ્ય સારું બની શકે છે. જો આ બાબતે બેદરકારી રાખવામાં આવે તો બાળકોને જીવનભર પરેશાન થવું પડી શકે છે.
