ભારત આજે તેનો 78મો સ્વતંત્રતા દિવસ ઉજવી રહ્યું છે. હાલમાં ભારત આર્થિક મહાસત્તા તરીકે લોકો તેને જોઇ રહ્યા છે. પરંતુ જરા કલ્પના કરો કે 1947માં ભારત કેવું રહ્યું હશે. સ્વતંત્રતા સમયે, ભારતને દેશના સૌથી મોટા બિઝનેસ હાઉસ તરફથી વારસામાં આ ભેટ મળી હતી.
ભારતનું સૌથી મોટું બિઝનેસ ગ્રુપ ટાટા ગ્રુપ છે. આ જૂથ આઝાદી પહેલાથી દેશમાં કાર્યરત છે. તેથી, જ્યારે 1947માં દેશ આઝાદ થયો, ત્યારે એક તરફ તેને વિભાજનની ભયાનકતા અને ગરીબીનો ડંખ વારસામાં મળ્યો, તો બીજી તરફ તેને ટાટા જૂથના વારસામાંથી આવી ઘણી શક્તિઓ પણ મળી, જેણે માત્ર એક નવા દેશનું જ સંચાલન જ નહીં પરંતુ આજે તેણે વિશ્વની પાંચમી સૌથી મોટી આર્થિક મહાસત્તા બનવાનો પણ પાયો નાખ્યો છે.
15 ઓગસ્ટ 1947ના રોજ આઝાદી મળ્યા પહેલા પણ ટાટા ગ્રુપે દેશના આવા ઘણા ક્ષેત્રોમાં કામ કર્યું હતું, જેણે અમેરિકા અને સોવિયત સંઘ વચ્ચેના શીતયુદ્ધ સામે લડી રહેલા નવા ઉભરતા ભારતને વિશ્વમાં પોતાની ઓળખ બનાવવાની હિંમત આપી હતી. તેમના વારસાએ દેશના પ્રથમ વડા પ્રધાન જવાહર લાલ નેહરુને કઠિન આર્થિક નિર્ણયો લેવામાં પણ મદદ કરી હતી.
ટાટા ગ્રૂપના ભૂતપૂર્વ ચેરમેન, જેઆરડી ટાટા પાઈલટનું લાઇસન્સ ધરાવતા દેશના પ્રથમ વ્યક્તિ હતા. તેમણે જ 1939માં ટાટા એરલાઈન્સની શરૂઆત કરી હતી. દેશની આઝાદી પછી ભારત પાસે પોતાની કોઈ એરલાઈન્સ પણ નહોતી. પછી ટાટા એરલાઇન્સનું રાષ્ટ્રીયકરણ કરવામાં આવ્યું અને દેશની સત્તાવાર એરલાઇન બનાવવામાં આવી. આ એર ઈન્ડિયા હતી, જે થોડા વર્ષો પહેલા જ ટાટા ગ્રુપમાં પાછી આવી હતી.
દેશ આઝાદ થયો તે પહેલા ટાટા ગ્રૂપે દેશને મુંબઈમાં તાજ હોટલ જેવી લક્ઝરી બ્રાન્ડ આપી હતી. આઝાદી બાદ આ બ્રાન્ડે દેશના પ્રવાસનને વધારવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. આ સિવાય દેશમાં આઝાદી પહેલા ટાટા સ્ટીલ જેવી મોટી સ્ટીલ કંપની હતી. સ્વતંત્રતા પછી, PM નેહરુની વિચારસરણી સ્ટીલ ઓથોરિટી ઓફ ઈન્ડિયા (SAIL) ની રચનામાં એટલી જ સામેલ હતી જેટલી ટાટા સ્ટીલની દેશમાં પહેલેથી જ હાજરી હતી.
ટાટાના વારસાની વાત કરીએ તો, આઝાદી પહેલા ટાટા પાવરે બતાવ્યું હતું કે દેશ કેવી રીતે પોતાની વીજળી ઉત્પન્ન કરી શકે છે. આ ઉપરાંત ટાટા ગ્રૂપે ટાટા એન્જિનિયરિંગ અને લોકોમોટિવ (હવે ટાટા મોટર્સ) રેલ્વે એન્જિન બનાવતી, ટાટા કેમિકલ્સ (ટાટા સોલ્ટ બનાવતી) અને ટાટા ઓઈલ મિલ્સ (હેમમ સાબુ બનાવતી) જેવી કંપનીઓની પણ રચના કરી હતી.
આઝાદી પહેલા પણ ટાટા ગ્રૂપે દેશને આર્થિક મહાસત્તા બનાવવાનો પાયો નાખવાનું કામ કર્યું હતું, પરંતુ તે જ સમયગાળા દરમિયાન તેને બીજા ઘણા મોટા બિઝનેસ હાઉસનો પણ ટેકો મળ્યો હતો. જેમાં બિરલા, ગોદરેજ, મહિન્દ્રા એન્ડ મહિન્દ્રા અને બજાજ ગ્રુપનો સમાવેશ થાય છે.
ટાટા ગ્રુપનો વારસો માત્ર બિઝનેસ નથી. આઝાદી પહેલાં, ટાટા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સોશિયલ સાયન્સ, ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સાયન્સ, ટાટા મેમોરિયલ હોસ્પિટલ અને ટાટા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ફંડામેન્ટલ રિસર્ચની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. આ સંસ્થાઓએ ભારતમાં એન્જિનિયરિંગ કોલેજો, IITs અને ISRO જેવી સંસ્થાઓના પાયા તરીકે સેવા આપી હતી. આજે, તેમના માટે આભાર, ભારત માત્ર વિશ્વની સૌથી મોટી આર્થિક શક્તિ જ નહીં પરંતુ શિક્ષણ શક્તિ પણ છે.
