તારીખ- 3 જુલાઈ 1995
દિવસ – સોમવાર
સાંજે સમાચાર આવ્યા કે હિન્દી સિનેમાના દિગ્ગજ અભિનેતા રાજકુમાર હવે આ દુનિયામાં નથી અને તેમના અંતિમ સંસ્કાર પણ થઈ ગયા છે. આ સમાચાર સાંભળીને સૌને આંચકો લાગ્યો. તેમનું મૃત્યુ થયું હોવાની કોઈને જાણ નહોતી. આથી ઈન્ડસ્ટ્રીમાંથી કોઈ તેમના અંતિમ સંસ્કારમાં સામેલ થઈ શક્યું ન હતું.
તેમના મૃત્યુના થોડા દિવસો બાદ તેમનો પુત્ર પુરુ રાજકુમાર મીડિયાની સામે આવ્યો હતો. તેણે જણાવ્યું કે રાજકુમારજી છેલ્લા 2 વર્ષથી બીમાર હતા. તેમને ગળાનું કેન્સર હતું. તેઓ નહતા ઇચ્છતા કે તેમના ચાહકોને ખબર પડે કે તે બીમાર છે. આ જ કારણ હતું કે ઈન્ડસ્ટ્રીમાં કોઈને આ વિશે ખબર નહોતી.
એ જ રીતે, રાજકુમાર પોતાની શરતો પર જીવન જીવતા હતા. અભિનય કરતાં વધુ, તે તેની ડાયલોગ ડિલિવરી અને આક્રોશ માટે જાણીતો હતો. એક ફિલ્મના શૂટિંગ દરમિયાન થયેલા વિવાદને કારણે તેણે 33 વર્ષ સુધી દિલીપ કુમાર સાથે કામ કર્યું ન હતું. તેઓ મીના કુમારીની સુંદરતાથી એટલા મોહિત હતા કે તેઓ તેમના સંવાદ ભૂલી જતા હતા.
રાજકુમારની 27મી પુણ્યતિથિ પર, ચાલો જાણીએ તેમના જીવનની અજાણી વાતો…
પહેલી નોકરી સબ ઇન્સ્પેક્ટરની હતી, મિત્રના આગ્રહથી તે ફિલ્મોમાં આવ્યા
8 ઓક્ટોબર 1926ના રોજ બલુચિસ્તાન, બ્રિટિશ ભારતમાં જન્મેલા રાજકુમારનું સાચું નામ કુલભૂષણ પંડિત હતું. કાશ્મીરી પંડિત પરિવારના રાજકુમાર 1940માં મુંબઈ આવી ગયા હતા. અહીં તેઓ સબ-ઇન્સ્પેક્ટરની પોસ્ટ પર તૈનાત હતા.
તે ક્યારેય અભિનેતા બનવા માંગતા ન હતા. તેમની ઉંચી ઉંચાઈ અને વ્યક્તિત્વને કારણે તેના મિત્રો કહેતા હતા કે તેણે ફિલ્મોમાં હાથ અજમાવવો જોઈએ, પરંતુ તેણે આ વાતનો સ્પષ્ટ ઇનકાર કર્યો હતો.
મિત્રના આગ્રહ પર તેમણે ફોટોશૂટ કરાવ્યું. ત્યારબાદ તેમના મિત્રએ તેમનો ફોટો ડાયરેક્ટર નજમ નકવીને આપ્યો હતો. રાજકુમારનો ફોટો જોઈને ડાયરેક્ટર ખૂબ ખુશ થઈ ગયા અને કહ્યું, ‘આ હીરો મટિરિયલ છે. તેમને મળવા બોલાવો. મીટિંગ પછી ડિરેક્ટર નઝમે તેને 1952ની ફિલ્મ ‘રંગીલી’માં કાસ્ટ કર્યો. આ રીતે રાજકુમારે ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રીમાં પ્રવેશ કર્યો.
જોકે, રાજકુમારને પહેલી ફિલ્મથી જ વધારે લોકપ્રિયતા મળી ન હતી. આ પછી, તેમણે 1952 થી 1957 સુધી ઘણી નાની ભૂમિકાઓ કરી, પરંતુ 1957 માં આવેલી ફિલ્મ મધર ઈન્ડિયાએ તેમને વાસ્તવિક ઓળખ આપી. આ ફિલ્મમાં તેણે રાધા (નરગીસ દત્ત)ના પતિની ભૂમિકા ભજવી હતી.
ઝઘડાના કારણે 33 વર્ષ સુધી દિલીપ કુમાર સાથે કોઈ ફિલ્મ નથી કરી
રાજકુમારે 1958માં આવેલી ફિલ્મ પૈગામમાં પહેલીવાર દિલીપ કુમાર સાથે સ્ક્રીન શેર કરી હતી. આ ફિલ્મમાં રાજકુમારે મોટા ભાઈ અને દિલીપ કુમારે નાના ભાઈની ભૂમિકા ભજવી હતી. એક સીનમાં રાજકુમારે દિલીપ કુમારને થપ્પડ મારવી પડી હતી. શૂટિંગ દરમિયાન રાજકુમારે તેમને જોરથી થપ્પડ મારી હતી. દિલીપ કુમારને લાગ્યું કે તેણે જાણી જોઈને આવું કર્યું છે. આ કારણે બંને વચ્ચેના સંબંધો એટલા બગડ્યા કે 33 વર્ષ સુધી બંનેએ એક પણ ફિલ્મમાં સાથે કામ કર્યું નહીં.
33 વર્ષ પછી બંનેએ ફિલ્મ ‘સૌદાગર’માં કામ કર્યું. બંનેને ફરીથી સાથે લાવવાનો શ્રેય સુભાષ ઘાઈને જાય છે. વાસ્તવમાં, જ્યારે સુભાષ ઘાઈએ દિલીપ કુમારને સૌદાગરની સ્ક્રિપ્ટ સંભળાવી, ત્યારે તેમને તે ખૂબ જ ગમી, પરંતુ જ્યારે તેમને ખબર પડી કે રાજકુમાર પણ ફિલ્મમાં છે, ત્યારે તેમણે સુભાષને કહ્યું,’રાજકુમારને સંભાળવાની જવાબદારી તમારે લેવી પડશે’.
શૂટિંગ પછી જ્યારે સુભાષે રાજકુમારને વાર્તા સંભળાવી ત્યારે તેમને પણ સ્ક્રિપ્ટ ગમી. તે જ સમયે, જ્યારે તેમને ખબર પડી કે દિલીપ કુમાર આ ફિલ્મનો એક ભાગ છે, ત્યારે તેઓ ખૂબ જ ખુશ થયા. તે જ સમયે, તેણે એમ પણ કહ્યું- જાની, હું આ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં મારા પછી કોઈને વધુ સારો અભિનેતા માનું છું, તો તે ફક્ત દિલીપ કુમાર છે.
હેમા માલિનીને પ્રેમ કર્યો, પ્રપોઝ પણ કર્યું
રાજકુમારે 1971માં આવેલી ફિલ્મ ‘લાલ પથ્થર’માં હેમા માલિની સાથે કામ કર્યું હતું. ડિરેક્ટર એફ.સી. મહેરાએ અગાઉ આ ફિલ્મમાં હિરોઈનની ભૂમિકા માટે વૈજયંતિમાલાને કાસ્ટ કરી હતી. શરૂઆતથી જ રાજકુમાર ઈચ્છતા હતા કે વૈજયંતિમાલાને બદલે હેમા માલિની હીરોઈન બને. તેમની જીદને કારણે ડિરેક્ટરે આ રોલ માટે હેમાનો સંપર્ક કર્યો, પરંતુ તેણે ના પાડી. પછી રાજકુમારે તેમને કામ કરવા સમજાવ્યા.
શૂટિંગ દરમિયાન રાજકુમાર તેમને ખૂબ જ પસંદ કરવા લાગ્યા હતા. હેમાને પણ તેની અનોખી શૈલી ગમી. શૂટિંગ પછી પણ તેઓ વધુ સમય સાથે વિતાવતા. ફિલ્મનું આખું શૂટિંગ પૂરું થયા પછી જ્યારે રાજકુમારે તેને પ્રપોઝ કર્યું તો તેમણે ના પાડી દીધી. આનાથી રાજકુમારને ઘણું દુઃખ થયું.
શૂટિંગ દરમિયાન મીના કુમારીની સુંદરતા જોઈને તે ડાયલોગ્સ ભૂલી જતા હતા
ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રીમાં મીના કુમારીના ઘણા ચાહકો હતા. આ યાદીમાં રાજકુમારનું નામ પણ સામેલ છે. બંનેએ ‘પાકીઝા’ ફિલ્મમાં કામ કર્યું હતું. રાજકુમાર તેની સુંદરતાથી એટલો મોહિત થઈ ગયા હતા કે જ્યારે તે શૂટિંગ દરમિયાન મીના કુમારીને જોતા ત્યારે તેમના ડાયલોગ ભૂલી જતા હતા.
ફિલ્મના દિગ્દર્શક અને મીના કુમારીના પતિ કમલ અમરોહીએ તેમને એક-બે વાર મીના કુમારી સામે જોતા જોયા હતા. આનાથી તે ખૂબ જ ચિડાઈ ગયા હતા. જેના કારણે તેમણે પાકીઝા પછી રાજકુમારને અન્ય કોઈ ફિલ્મમાં કાસ્ટ કર્યો ન હતા.
રાજકુમારે જેનિફર સાથે લગ્ન કર્યા જ્યારે તેમનો પ્રેમ પૂર્ણ ન થયો. લગ્ન પછી જેનિફરે પોતાનું નામ બદલીને ગાયત્રી કરી દીધું. લગ્નથી તેમને બે પુત્રો, પુરુ રાજકુમાર, પાણિની રાજકુમાર અને એક પુત્રી અકલ્યા પંડિત છે.
ફ્લોપ ફિલ્મો પછી પણ ફીમાં વધારો કર્યો
રાજકુમાર ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રીમાં એકમાત્ર એવા અભિનેતા હતા જે ફિલ્મ ફ્લોપ થયા પછી પણ પોતાની ફીમાં વધારો કરતા હતા. તેમણે એક ઇન્ટરવ્યુમાં આ વિશે કહ્યું હતું – હું દરેક પાત્રને પૂરા જોશથી ભજવું છું. ફિલ્મો ફ્લોપ થઈ શકે છે, પરંતુ આપણે નહીં. આપણા કામમાં કદાચ કોઈ કમી નથી.
ગોવિંદાને કહ્યું- ક્યારેક હિરોઈનોને પણ ડાન્સ કરવાની તક આપો
1987માં ગોવિંદાએ પહેલીવાર રાજકુમાર સાથે ફિલ્મ ‘મરતે દમ તક’માં સ્ક્રીન શેર કરી હતી. 1989માં આવેલી ફિલ્મ ‘જંગબાઝ’માં બંને ફરી સાથે જોવા મળ્યા હતા. ‘જંગબાઝ’ના શૂટિંગ દરમિયાન એક ડાન્સ સિક્વન્સ હતો. આ સિક્વન્સના શૉટ બાદ રાજકુમારે ગોવિંદાના ડાન્સના વખાણ કર્યા હતા. આના કારણે ગોવિંદા નારાજ થઈ ગયો, પરંતુ બીજી જ ક્ષણે તેણે આ કહ્યું – ગોવિંદા, ક્યારેક હિરોઈનોને પણ ડાન્સ કરવા દે, આખો ડાન્સ તું જાતે જ કર. આ કોમેન્ટ પછી ગોવિંદા સમજી શક્યા નથી કે રાજકુમાર તેના વખાણ કરી રહ્યા છે કે ખેંચી રહ્યા છે.
ગોવિંદાએ આપેલા શર્ટને રૂમાલમાં ફેરવી નાખ્યો
આ ફિલ્મની બીજી વાર્તા છે. એક દિવસ શૂટિંગ દરમિયાન રાજકુમારે ગોવિંદાના શર્ટના વખાણ કર્યા હતા. આ જોઈને ગોવિંદા ખૂબ ખુશ થઈ ગયો. આ પછી તે તરત જ ડ્રેસિંગ રૂમમાં ગયો અને કપડાં બદલીને બહાર આવ્યો અને તે શર્ટ રાજકુમારને પૂરા સન્માન સાથે રજૂ કર્યો.
એક દિવસ રાજકુમાર કપડાથી નાક સાફ કરી રહ્યા હતા. ગોવિંદાની નજર જ્યારે તેમના પર પડી તો તે આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયો. વાસ્તવમાં, રાજકુમાર જે કપડાથી નાક સાફ કરી રહ્યા હતા તે જ શર્ટ હતું જે ગોવિંદાએ તેમને આપ્યું હતું. આ જોઈને ગોવિંદાને ખૂબ જ ખરાબ લાગ્યું.
કૂતરાના જવાબ પર ફિલ્મમાં કામ કરવાની ના પાડી
રામાનંદ સાગર અને રાજકુમાર ખૂબ સારા મિત્રો હતા. એકવાર રામાનંદ સાગર ફિલ્મ ‘આંખે’ની સ્ક્રિપ્ટ લઈને રાજકુમારના ઘરે ગયા. ફિલ્મની વાર્તા સંભળાવ્યા બાદ તેમણે કહ્યું કે તે તેને પોતાની ફિલ્મમાં હીરો તરીકે કાસ્ટ કરવા માંગે છે.
પછી રાજકુમારે પોતાના પાલતુ કૂતરાને પોતાની પાસે બોલાવ્યો અને પૂછ્યું – શું તું આ ફિલ્મમાં કામ કરશે? જ્યારે કૂતરાએ કંઈ ન કહ્યું,ત્યારે તેણે રામાનંદ સાગરને કહ્યું’જ્યારે મારો કૂતરો આ રોલ કરવા માટે તૈયાર નથી, તો પછી હું આ રોલ માટે હા કેવી રીતે કહી શકું’.
આ સાંભળીને રામાનંદ સાગરને ખૂબ જ ખરાબ લાગ્યું અને કંઈ પણ બોલ્યા વગર તેમના ઘરેથી નીકળી ગયા. બાદમાં ધર્મેન્દ્રએ આ ફિલ્મમાં કામ કર્યું.
જ્યારે રાજ કપૂરે પાર્ટીમાં કહ્યું- રાજકુમાર તમે ખૂની છો
રાજ કપૂર પણ રાજકુમારને ફિલ્મ ‘આવારા’માં કાસ્ટ કરવા માંગતા હતા, પરંતુ તેમણે કામ કરવાની ના પાડી દીધી. આ ઇનકાર માટે રાજ કપૂર તેમનાથી ખૂબ નારાજ હતા.
આ એન્કાઉન્ટર પ્રેમ ચોપરાના લગ્નની પાર્ટીમાં થયું હતું. પાર્ટી દરમિયાન જ નશામાં ધૂત રાજ કપૂરે રાજકુમારને ઘણું ખોટું કહ્યું. તેણે તો એમ પણ કહ્યું- તું ખૂની છે.
આના પર રાજકુમારે તેને કહ્યું- ‘અલબત્ત હું ખૂની છું, પરંતુ હું તમારી પાસે કામ માંગવા નથી આવ્યો, બલ્કે તમે મારી પાસે ફિલ્મની ઑફર લઈને આવ્યા છો’.
વાસ્તવમાં એ દિવસોની વાત છે જ્યારે રાજકુમાર પોલીસની નોકરી કરતા હતા. એક દિવસ તે પાર્ટીમાંથી પરત ફરી રહ્યા હતા કે તેમની કારને 4-5 છોકરાઓએ રોકી હતી. આનાથી તે ગુસ્સે થયા અને તે છોકરાઓને માર માર્યો. તેઓએ છોકરાઓને એટલો માર્યો કે એક છોકરો મરી ગયો. આ હત્યા કેસમાં તેમનું નામ આવ્યું, સુનાવણી પણ થઈ. જો કે બાદમાં પુરાવાના અભાવે તે આ કેસમાંથી નિર્દોષ છૂટી ગયો હતો.
રજનીકાંત અને નસીરુદ્દીન શાહે ફિલ્મમાં સાથે કામ કરવાની ના પાડી દીધી હતી
ફિલ્મ નિર્દેશક મેહુલ કુમાર તિરંગા ફિલ્મ બનાવી રહ્યા હતા. તેમણે આ ફિલ્મના મુખ્ય રોલ માટે રાજકુમારને પહેલેથી જ કાસ્ટ કરી લીધો હતો. તેમણે બીજા રોલ માટે રજનીકાંતનો સંપર્ક કર્યો. રજનીકાંતને પણ ફિલ્મની વાર્તા ગમી હતી, પરંતુ જ્યારે તેમને ખબર પડી કે ફિલ્મમાં તેમની સાથે રાજકુમાર હશે તો તેમણે કામ કરવાની ના પાડી દીધી.
બાદમાં નસીરુદ્દીન શાહે પણ આવો જ જવાબ આપીને કામ કરવાની ના પાડી દીધી હતી. ત્યારબાદ મેહુલ કુમારે આ ફિલ્મ માટે નાના પાટેકરનો સંપર્ક કર્યો. તેને પણ ફિલ્મની વાર્તા ગમી હતી, પરંતુ જ્યારે તેને ખબર પડી કે રાજકુમાર પણ તેનો હિસ્સો છે તો તે ગભરાઈ ગયો. તેણે મેહુલ કુમારને કહ્યું,’જો રાજકુમાર શૂટિંગ દરમિયાન દખલ કરશે તો હું ફિલ્મ અધવચ્ચે જ છોડી દઈશ’.
જ્યારે મેહુલ કુમારે રાજકુમારને નાના પાટેકરની આ હાલત વિશે જણાવ્યું તો તેમણે કહ્યું,’ હું તમારી ફિલ્મમાં કેમ દખલ કરીશ, પણ આ નાના બહુ ખરાબ માણસ છે. સેટ પર દુર્વ્યવહાર. ઠીક છે, તે તમારી ફિલ્મ છે, જે યોગ્ય લાગે તે કરો’.
અભિનય શીખવવાની વાત પર ફિરોઝ ખાન ગુસ્સે થઈ ગયા હતા
ફિરોઝ ખાને રાજકુમાર સાથે 1965માં આવેલી ફિલ્મ ‘ઉંચે લોગ’માં કામ કર્યું હતું. તે સમયે ફિરોઝ ઈન્ડસ્ટ્રીમાં નવો આવ્યો હતો. શૂટિંગના પહેલા દિવસે રાજકુમાર તેમની પાસે ગયા અને કહ્યું- જુઓ, આ તમારી પહેલી ફિલ્મ છે. સંપૂર્ણતા સાથે ફિલ્મ કરી રહ્યા છીએ. જો કે, હું તમને સમયાંતરે શીખવતો રહીશ.
હજુ તેમની વાત પૂરી પણ નથી થઈ કે ફિરોઝ ખાને કહ્યું- તમે મને શીખવશો નહીં. હું મારું કામ સારી રીતે કરીશ. સેટ પર હાજર લોકો એ જોઈને ડરી ગયા કે કદાચ રાજકુમાર ફિલ્મ છોડી દેશે. જો કે, આવું બન્યું ન હતું. બીજા દિવસે રાજકુમાર પોતે ફિરોઝ ખાન પાસે ગયો અને કહ્યું – આ ઘમંડ તમારા માટે સારું છે, તેને હંમેશા રાખો.
મજાકના કારણે ધર્મેન્દ્રએ ગુસ્સામાં કોલર પકડી લીધો
ફિલ્મ ‘કાજલ’ના શૂટિંગના પહેલા દિવસે રાજકુમારે ધર્મેન્દ્ર તરફ જોયું અને કહ્યું- જાની, ફિલ્મના શૂટિંગ માટે રેસલર નહીં, હીરોની જરૂર હતી. આ સાંભળીને ધર્મેન્દ્રને ખૂબ ગુસ્સો આવ્યો, પરંતુ તેમણે નમ્રતાથી કહ્યું કે મજાક ન કરો. ત્યારે પણ રાજકુમાર રાજી ન થતા ધર્મેન્દ્રએ તેમનો કોલર પકડી લીધો હતો. આ જોઈને સેટ પર હાજર દરેક લોકો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા. બાદમાં આ ફિલ્મ રાજકુમાર વગર પૂરી થઈ.
ગળાના કેન્સરથી મૃત્યુ પામ્યા
રાજકુમાર એક એવા કલાકાર હતા જેમને અભિનય કરતા તેમની ડાયલોગ ડિલિવરી માટે લોકો વધુ પસંદ કરતા હતા, પરંતુ છેલ્લી ઘડીએ તેમનો અવાજ તેમનાથી દૂર થઈ ગયો હતો. વાસ્તવમાં તેમને ગળાનું કેન્સર હતું, જેના કારણે તેમનો અવાજ સંપૂર્ણપણે ખોવાઈ ગયો હતો. તેની ખૂબ નજીક જઈને, તે શું કહે છે તે સાંભળી શકાતું હતું. તેની છેલ્લી ફિલ્મ 1995માં આવેલી ‘ગોડ એન્ડ સન’ હતી, જે પછી ભાગ્યે જ કોઈએ તેમને જોયા હશે. રાજકુમારે 69 વર્ષની વયે દુનિયાને અલવિદા કહી દીધું.
