સુપ્રીમ કોર્ટ આજે અદાણી-હિંડનબર્ગ કેસની સુનાવણી કરશે. સેબીએ 10 જુલાઈએ કોર્ટમાં આ મામલાની સુનાવણી દરમિયાન 41 પાનાનું એફિડેવિટ દાખલ કર્યું હતું. જેમાં કોર્ટને નિષ્ણાત સમિતિની ભલામણો વિશે માહિતી આપવામાં આવી હતી. તેમજ કોર્ટને રિપોર્ટ અંગે યોગ્ય આદેશ આપવા વિનંતી કરી હતી.
આ પહેલા 15 મેના રોજ કોર્ટમાં આ મામલે સુનાવણી થઈ હતી. ત્યારપછી સેબીએ અદાણી-હિંડનબર્ગ કેસમાં તેની તપાસ પૂર્ણ કરવા માટે 6 મહિનાનો વધારાનો સમય માંગ્યો હતો. જોકે, અરજદારોએ કહ્યું કે સેબી 2016થી અદાણી ગ્રુપની તપાસ કરી રહી છે, તેથી સેબીને વધુ સમય આપવો યોગ્ય નથી.
તે જ સમયે, સેબીએ સુપ્રીમ કોર્ટમાં એફિડેવિટમાં જણાવ્યું હતું કે તે 2016 થી અદાણી ગ્રૂપની કંપનીઓની કોઈ તપાસ કરી રહી નથી અને આવા તમામ દાવાઓ હકીકતમાં પાયાવિહોણા છે. જોકે સરકારે 2021માં લોકસભામાં કહ્યું હતું કે સરકાર અદાણી ગ્રુપની તપાસ કરી રહી છે.
સમજો શું છે આખો મામલો?
સેબીએ સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરીને જણાવ્યું હતું કે તે 2016થી અદાણી જૂથ સામે કોઈ તપાસ કરી રહી નથી. આવી સ્થિતિમાં તેને તપાસ માટે વધુ સમયની જરૂર છે. આ પછી કોંગ્રેસના મહાસચિવ અને રાજ્યસભા સાંસદ જયરામ રમેશે ટ્વીટ કર્યું. આ ટ્વીટમાં તેમણે કહ્યું કે નાણા રાજ્ય મંત્રી પંકજ ચૌધરીએ 19 જુલાઈ 2021ના રોજ લોકસભામાં કહ્યું હતું કે સેબી અદાણી ગ્રુપ વિરુદ્ધ તપાસ કરી રહી છે. પરંતુ હવે સેબી કહી રહી છે કે તે અદાણી ગ્રુપ સામે કોઈ તપાસ કરી રહી નથી.
શું ખરાબ છે, સંસદને ગેરમાર્ગે દોરવી કે જ્યારે લાખો રોકાણકારો છેતરાયા ત્યારે ઊંઘી રહ્યા હતા, તેમણે પૂછ્યું. શું ઉપરથી કોઈ રોકતું હતું? જયરામ રમેશે પોતાના ટ્વીટમાં સંસદમાં નાણા રાજ્ય મંત્રી દ્વારા આપવામાં આવેલ લેખિત જવાબ પણ જોડ્યો છે, જે TMC સાંસદ મહુઆ મોઇત્રાના પ્રશ્નના જવાબમાં નાણા રાજ્ય મંત્રી દ્વારા આપવામાં આવ્યો હતો.
સરકાર હજુ પણ તેના જવાબ પર અડગ છેઃ નાણા મંત્રાલય
નાણા મંત્રાલયે આ મામલે ટ્વીટ કર્યું છે કે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા 19 જુલાઈ, 2021ના રોજ લોકસભામાં આપવામાં આવેલો જવાબ હજુ પણ તેના પર અડગ છે. મંત્રાલયે કહ્યું કે તમામ સંબંધિત વિભાગોના ઇનપુટ્સ લીધા બાદ જવાબ આપવામાં આવ્યો હતો. નાણા મંત્રાલયે કોંગ્રેસના મહાસચિવ અને કોમ્યુનિકેશન વિભાગના વડા જયરામ રમેશના ટ્વીટના જવાબમાં આ વાત કહી છે.
સેબી તપાસ માટે વધુ સમય માગી રહી છે
સેબી દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલા જવાબમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે ગ્લોબલ ડિપોઝિટરી રિસિપ્ટ્સ (જીડીઆર)ના મુદ્દામાં તપાસ પૂર્ણ કર્યા બાદ કાયદાકીય પ્રક્રિયા હેઠળ કાર્યવાહી કરવામાં આવી છે. લિસ્ટેડ અદાણી ગ્રુપની કોઈ પણ કંપની 2016ની તપાસનો ભાગ નથી, જેમાં 51 ભારતીય કંપનીઓનો સમાવેશ થાય છે. તેને તપાસ પૂર્ણ કરવા માટે વધુ સમયની જરૂર છે.
તપાસનું અકાળે નિષ્કર્ષ ન્યાયના હિતમાં રહેશે નહીં
સેબીએ કોર્ટને એમ પણ જણાવ્યું હતું કે તેની તપાસના કોઈપણ ખોટા અથવા અકાળે નિષ્કર્ષ એ ન્યાયનું ઉલ્લંઘન કરશે અને કાયદાકીય રીતે અસમર્થ હશે. નિયમનકારે માહિતી આપી હતી કે લઘુત્તમ પબ્લિક શેરહોલ્ડિંગ અંગે 11 વિદેશી નિયમનકારોનો સંપર્ક કરવામાં આવ્યો છે. જેથી અદાણી ગ્રૂપે તેના સાર્વજનિક રૂપે ઉપલબ્ધ શેરના સંદર્ભમાં કોઈ ધોરણોનું ઉલ્લંઘન કર્યું છે કે કેમ તેની ખાતરી કરી શકાય.
વિદેશી નિયમનકારો પાસેથી માહિતી માટે બહુવિધ અરજીઓ મોકલવામાં આવી છે
સેબીએ કહ્યું કે આ તમામ વિદેશી નિયમનકારોને માહિતી આપવા માટે ઘણી અરજીઓ મોકલવામાં આવી છે અને પ્રથમ અરજી 6 ઓક્ટોબર 2020ના રોજ મોકલવામાં આવી હતી. આ સાથે અદાણી-હિંડનબર્ગ કેસની તપાસ કરી રહેલી સ્વતંત્ર સમિતિને પણ તપાસની પ્રગતિ વિશે માહિતી આપવામાં આવી છે.
વ્યવહારો ચકાસવા માટે બહુવિધ સ્ત્રોતોમાંથી માહિતી એકત્રિત કરવી પડશે
હિન્ડેનબર્ગ રિપોર્ટમાં કથિત 12 વ્યવહારો પર, બજાર નિયમનકારે જણાવ્યું હતું કે ઉલ્લેખિત વ્યવહારો જટિલ છે અને તેમાં ઘણા પેટા વ્યવહારો છે. આ વ્યવહારોને ચકાસવા માટે, સ્થાનિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય બેંકો સહિત વિવિધ સ્રોતોમાંથી માહિતી એકત્રિત કરવાની રહેશે. જુદા જુદા સ્ત્રોતોમાંથી મળેલી માહિતીનું વિશ્લેષણ કર્યા પછી જ અંતિમ નિર્ણય પર પહોંચી શકાય છે.
અદાણી-હિંડનબર્ગ કેસમાં 4 પીઆઈએલ દાખલ કરવામાં આવી હતી. આ અરજીઓ એડવોકેટ એમએલ શર્મા, વિશાલ તિવારી, કોંગ્રેસ નેતા જયા ઠાકુર અને સામાજિક કાર્યકર મુકેશ કુમાર દ્વારા દાખલ કરવામાં આવી હતી. આ કેસની પ્રથમ સુનાવણી 10 ફેબ્રુઆરીએ ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ પીએસ નરસિમ્હા અને જેબી પારડીવાલાએ કરી હતી.
કોર્ટ સેબીને ત્રણ મહિનાનો સમય આપી શકે છે
ચીફ જસ્ટિસે કહ્યું હતું કે અમે 6 મહિનાનો સમય આપી શકીએ નહીં. વસ્તુઓને થોડી ઝડપી બનાવવાની જરૂર છે. અમે ઓગસ્ટના મધ્યમાં આ બાબતની સૂચિ બનાવી શકીએ છીએ. તમે તમારી તપાસ 3 મહિનામાં પૂર્ણ કરો અને અમારી પાસે પાછા આવો. આ પછી, બેન્ચે કહ્યું હતું કે તે 15 મેના રોજ સમય વધારવા માટે સેબીની અરજી પર પોતાનો આદેશ જાહેર કરશે.
કોર્ટે 2 માર્ચે 6 સભ્યોની કમિટીની રચના કરી હતી
સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા રચવામાં આવેલી સમિતિનું નેતૃત્વ નિવૃત્ત ન્યાયાધીશ એએમ સપ્રે કરે છે. તેમની સાથે જસ્ટિસ જેપી દેવધર, ઓપી ભટ, એમવી કામથ, નંદન નીલેકણી અને સોમશેખર સુંદરેસનનો સમાવેશ થાય છે. 2 માર્ચના રોજ ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ પીએસ નરસિમ્હા અને જેબી પારડીવાલાની બેન્ચે આ કમિટીની રચના કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો.
સમિતિ ઉપરાંત, સેબી આ 2 પાસાઓની તપાસ કરી રહી છે…
- શું સિક્યોરિટીઝ કોન્ટ્રાક્ટ રેગ્યુલેશન નિયમોના નિયમ 19(A) નું ઉલ્લંઘન થયું હતું?
- શું વર્તમાન કાયદાઓનું ઉલ્લંઘન કરીને શેરના ભાવમાં કોઈ હેરાફેરી કરવામાં આવી હતી?
નિયમ 19 (A) લઘુત્તમ પબ્લિક શેરહોલ્ડિંગ સાથે સંબંધિત છે
કોન્ટ્રાક્ટ રેગ્યુલેશન નિયમોના નિયમ 19 (A) શેરબજારમાં સૂચિબદ્ધ કંપનીઓના લઘુત્તમ પબ્લિક શેરહોલ્ડિંગ સાથે સંબંધિત છે. ભારતીય કાયદા મુજબ, કોઈપણ લિસ્ટેડ કંપનીમાં ઓછામાં ઓછા 25% શેરહોલ્ડિંગ જાહેર જનતા એટલે કે બિન-આંતરિક વ્યક્તિઓ પાસે હોવું જોઈએ.
યુએસ સ્થિત શોર્ટ સેલિંગ ફર્મ હિંડનબર્ગ રિસર્ચ દ્વારા એક રિપોર્ટ રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. આરોપ હતો કે ગૌતમ અદાણીના ભાઈ વિનોદ અદાણી વિદેશમાં શેલ કંપનીઓનું સંચાલન કરે છે. તેમના દ્વારા ભારતમાં અદાણી ગ્રુપની લિસ્ટેડ અને ખાનગી કંપનીઓને અબજો ડોલર ટ્રાન્સફર કરવામાં આવ્યા હતા. આનાથી અદાણી જૂથને કાયદાઓથી બચવામાં મદદ મળી.
સુપ્રીમ કોર્ટે આ નિર્દેશો આપ્યા છે
- સેબીના અધ્યક્ષે નિષ્ણાત સમિતિને તમામ જરૂરી માહિતી આપવાની રહેશે
- કેન્દ્ર સરકાર સાથે સંકળાયેલી એજન્સીઓએ સમિતિને સહકાર આપવો પડશે
- સમિતિ તેના કામ માટે બહારના નિષ્ણાતોની સલાહ લઈ શકે છે.
- સમિતિના સભ્યોની ચૂકવણી અધ્યક્ષ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવશે અને તે કેન્દ્ર સરકાર ભોગવશે.
- કેન્દ્રીય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ વરિષ્ઠ અધિકારીને નોમિનેટ કરશે
- તે સમિતિને લોજિસ્ટિક સહાય પૂરી પાડવા માટે નોડલ ઓફિસર તરીકે કામ કરશે.
- સમિતિનો તમામ ખર્ચ કેન્દ્ર સરકાર ઉઠાવશે.
અરજીઓમાં એફઆઈઆર નોંધવાની અને તપાસની માંગ કરવામાં આવી હતી
- અરજીમાં મનોહર લાલ શર્માએ ભારતમાં હિંડનબર્ગ રિસર્ચના સ્થાપક નાથન એન્ડરસન અને તેમના સહયોગીઓ વિરુદ્ધ તપાસ અને એફઆઈઆરની માંગ કરી હતી. આ સાથે આ મામલે મીડિયા કવરેજ પર પ્રતિબંધ મૂકવાની પણ માંગ કરવામાં આવી હતી.
- વિશાલ તિવારીએ નિવૃત્ત SC ન્યાયાધીશની અધ્યક્ષતામાં એક સમિતિની રચના કરીને હિંડનબર્ગ રિપોર્ટની તપાસની માંગ કરી હતી. તિવારીએ પોતાની અરજીમાં શેરના ભાવ ઘટવા પર લોકોની હાલત વિશે જણાવ્યું હતું.
- જયા ઠાકુરે આ મામલે ભારતીય જીવન વીમા નિગમ (LIC) અને સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI)ની ભૂમિકા પર શંકા વ્યક્ત કરી હતી. તેમણે અદાણી એન્ટરપ્રાઈઝમાં જાહેર નાણાંના જંગી રોકાણમાં એલઆઈસી અને એસબીઆઈની ભૂમિકાની તપાસની માંગ કરી હતી.
- મુકેશ કુમારે તેમની અરજીમાં સેબી, ઈડી, ઈન્કમ ટેક્સ વિભાગ, ડિરેક્ટોરેટ ઓફ રેવન્યુ ઈન્ટેલિજન્સ પાસેથી તપાસ કરવા માટે નિર્દેશો માંગ્યા હતા. મુકેશ કુમારે આ અરજી પોતાના વકીલો રૂપેશ સિંહ ભદૌરિયા અને મહેશ પ્રવીર સહાય દ્વારા દાખલ કરી હતી.
SC એ કેસના મીડિયા કવરેજ પર પ્રતિબંધ મૂકવાનો ઇનકાર કર્યો હતો
આ પહેલા સુપ્રીમ કોર્ટે આ મામલે મીડિયા કવરેજ પર પ્રતિબંધની માંગ કરતી અરજીને ફગાવી દીધી હતી. કોર્ટે કહ્યું હતું કે તે મીડિયાને રિપોર્ટિંગ કરતા રોકી શકે નહીં. તે જ સમયે, કોર્ટે કહ્યું હતું કે તેણે આ મામલાની તપાસ માટે સમિતિની રચના અંગે પોતાનો નિર્ણય અનામત રાખ્યો છે અને તે ટૂંક સમયમાં જાહેર કરવામાં આવશે.
હિન્ડેનબર્ગના અહેવાલે રોકાણકારોને નુકસાન પહોંચાડ્યું હતું
અરજીઓમાં એવો દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે હિન્ડેનબર્ગે શેર શોર્ટ-વેચ કર્યા હતા, જેના કારણે “રોકાણકારોને ભારે નુકસાન” થયું હતું. એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે રિપોર્ટથી દેશની છબી ખરાબ થઈ છે. તેની અસર અર્થવ્યવસ્થા પર પડી રહી છે. આ સાથે જ આ અહેવાલને લઈને મીડિયાના હાઈપથી બજારોને અસર થઈ છે.
હિંડનબર્ગે સ્ટોક મેનીપ્યુલેશન જેવા આક્ષેપો કર્યા હતા
24 જાન્યુઆરીના રોજ, હિંડનબર્ગ રિસર્ચએ અદાણી જૂથને લગતો એક અહેવાલ પ્રકાશિત કર્યો હતો. રિપોર્ટમાં ગ્રુપ પર મની લોન્ડરિંગથી લઈને શેરની હેરાફેરી સુધીના આરોપો લગાવવામાં આવ્યા હતા. રિપોર્ટ બાદ ગ્રુપના શેરમાં ભારે ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો. જોકે, પાછળથી તે સ્વસ્થ થઈ ગયો.
