વિશ્વના કેમિકલ હથિયાર માટેના વોચડોગે જાહેરાત કરી છે કે વિશ્વના તમામ જાહેર કરાયેલા કેમિકલ હથિયારોનો નાશ કરવામાં આવ્યો છે. હકીકતમાં શુક્રવારે અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ જો બાઈડને કહ્યું કે અમેરિકાએ તેના તમામ કેમિકલ હથિયારોને નષ્ટ કરી દીધા છે. આ સાથે ઓર્ગેનાઈઝેશન ફોર પ્રોહિબિશન ઓફ કેમિકલ વેપન્સ (OPCW) ના ચીફ ફર્નાન્ડો એરિયસે કહ્યું – આ વિશ્વ માટે એક ઉદાહરણરૂપ સાબિત થશે.
હેગ સ્થિત વોચડોગ અનુસાર, અમેરિકા એકમાત્ર એવો દેશ હતો જ્યાં કેમિકલ હથિયાર બચ્યા હતા. રોઇટર્સના જણાવ્યા અનુસાર પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધમાં પ્રથમ વખત મોટા પાયે ઉપયોગમાં લેવાતા કેમિકલ હથિયારનો ભંડાર યુએસ દ્વારા 70 વર્ષ સુધી સંગ્રહિત કરવામાં આવ્યો હતો.
30 સપ્ટેમ્બર 2023 સુધીમાં તમામ કેમિકલ હથિયારોનો નાશ કરવાનો હતો
1997 ના કેમિકલ વેપન કન્વેંશન અનુસાર, તેમાં સામેલ તમામ દેશોએ સપ્ટેમ્બર 2023 ના અંત સુધીમાં તમામ રાસાયણિક હથિયારોનો નાશ કરવાનો હતો. ત્યારથી, યુએસએ કોલોરાડોમાં યુએસ આર્મી પ્યુબ્લો કેમિકલ ડેપો અને કેન્ટકીમાં બ્લુ ગ્રાસ આર્મી ડેપોમાં તેના કેમિકલ શસ્ત્રોનો નાશ કરવાનું ચાલુ રાખ્યું છે.
2022 માં, VX રાસાયણિક હથિયાર ધરાવતું છેલ્લું M55 રોકેટ કેન્ટકીમાં નષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું. અમેરિકાના રક્ષા વિભાગે હથિયારોનો નાશ કરવા માટે 3 લાખ કરોડ રૂપિયા ખર્ચવા પડ્યા છે, જે નિયત બજેટ કરતા 2900% વધુ છે.
OPCWએ કહ્યું: આ હથિયારોનું ઉત્પાદન ફરીથી બંધ કરવું એ પ્રાથમિકતા છે
સેન્ટર ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન મુજબ, 1968માં યુ.એસ. પાસે 40,000 ટન કેમિકલ વોરફેયર એજન્ટ્સ હતા. કેમિકલ વેપન્સ વોચડોગે સીરિયા પર છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ગૃહયુદ્ધમાં તેનો ઉપયોગ કરવાનો આરોપ લગાવ્યો છે.
OPCW ચીફ એરિયાસે કહ્યું- કેમિકલ હથિયારોના ઉપયોગના તાજેતરના ખતરાને ધ્યાનમાં રાખીને, અમારી પ્રાથમિકતા તેમના ઉત્પાદનને ફરીથી બંધ કરવાની રહેશે. યુએનના રિપોર્ટ અનુસાર પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધમાં રાસાયણિક હથિયારોના કારણે લગભગ 1 લાખ લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા. પછી તેને કેમિસ્ટનું યુદ્ધ કહેવામાં આવ્યું. તે જ સમયે, તેની અસરથી લગભગ 10 લાખ લોકો મૃત્યુ પામ્યા છે.
સેના કેમિકલ હથિયારોને દરિયામાં ફેંકી દેવા માંગતી હતી
ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સના એક રિપોર્ટ અનુસાર, 1970ના દાયકામાં સૈન્ય એક જૂના જહાજમાં કેમિકલ હથિયારો લોડ કરીને તેને સમુદ્રમાં ડુબાડવા માંગતી હતી. જો કે, લોકોના વિરોધ બાદ આ કરવામાં આવ્યું ન હતું. આ પછી, આ કેમિકલ હથિયારોને ભઠ્ઠીમાં મૂકીને બાળી નાખવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવી હતી. આ પણ મંજૂર થઈ શકી નથી.
હાલમાં અમેરિકાએ કેમિકલ હથિયારોને નાશ કરવા માટે રોબોટિક મશીનોની મદદ લીધી છે. શેલમાં રાખવામાં આવેલા આ શસ્ત્રોને 1500 ડિગ્રી ફેરનહીટ પર ખોલીને બાળી નાખવામાં આવ્યા છે.
અમેરિકન સેનાએ કર્યું રાસાયણિક શસ્ત્રોનું પરીક્ષણ, 5600 ઘેટાં મરી ગયા
યુએસ સેનાએ 1918થી લડાઇમાં ઘાતક કેમિકલ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કર્યો નથી. જો કે, વિયેતનામ યુદ્ધ દરમિયાન, તેણે એજન્ટ ઓરેન્જ જેવા કેમિકલનો ઉપયોગ કર્યો હતો, જે મનુષ્ય માટે જોખમી માનવામાં આવે છે.
1989માં યુએસ અને સોવિયેત યુનિયન કેમિકલ શસ્ત્રોના પોતપોતાના ભંડારનો નાશ કરવા સંમત થયા હતા. તેમનો નાશ કરવો સરળ નથી. તેમને નષ્ટ કરવાનો એકમાત્ર રસ્તો સળગાવવાનો છે, જે ઝેરી ધૂમાડો બહાર કાઢે છે. આ ધુમાડાની અસરને સંભાળવી ખૂબ મુશ્કેલ છે.
વર્ષ 1986માં અમેરિકાના ઉટાહ રાજ્યમાં 5600 ઘેટાં અચાનક મૃત્યુ પામ્યા હતા. આ જગ્યા કેમિકલ વેપન્સના ટેસ્ટ સાઇટની ખૂબ જ નજીક હતી. યુએસ કોંગ્રેસના દબાણ બાદ સેનાએ સ્વીકાર્યું કે તેઓ VX નામના કેમિકલ હથિયારનું ટેસ્ટિંગ કરી રહ્યા છે. તેમની પાસે 8 રાજ્યોમાં કેમિકલ શસ્ત્રોનો ભંડાર છે.
રશિયાએ 2017માં તેના કેમિકલ હથિયારોનો નાશ કર્યો હતો
રશિયાનું કહેવું છે કે તેણે 2017માં જ તેના તમામ કેમિકલ હથિયારોનો નાશ કરી દીધો હતો. જોકે, યુક્રેન યુદ્ધ શરૂ થયા બાદ અમેરિકા અને બ્રિટનને ડર હતો કે રશિયા યુક્રેન વિરુદ્ધ કેમિકલ હથિયારોનો ઉપયોગ કરી શકે છે. રશિયાએ અગાઉ અમેરિકા પર યુક્રેનમાં કેમિકલ અને જૈવિક હથિયારો બનાવવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો.
ચીનનું કહેવું છે કે તેણે ક્યારેય કેમિકલ હથિયાર બનાવ્યા નથી. જો કે, તેની પાસે બીજા વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન જાપાની સેના દ્વારા છોડવામાં આવેલા કેમિકલ શસ્ત્રોનો મોટો ભંડાર હતો, જે હવે નાશ પામ્યા હોવાનું કહેવાય છે. વર્ષ 2009માં ભારતે તેના તમામ કેમિકલ હથિયારોનો નાશ કર્યો હતો.
કેમિકલ હથિયાર શું છે?
ઓર્ગેનાઈઝેશન ફોર પ્રોહિબિશન ઓફ કેમિકલ વેપન્સ (OPCW) અનુસાર, કેમિકલ હથિયાર એવા શસ્ત્રો છે જેમાં ઝેરી રસાયણોનો ઉપયોગ ઈરાદાપૂર્વક લોકોને મારવા અથવા નુકસાન પહોંચાડવા માટે કરવામાં આવે છે.
ખતરનાક રસાયણોને હથિયાર બનાવી શકે તેવા લશ્કરી સાધનોને પણ કેમિકલ શસ્ત્રો અથવા રાસાયણિક શસ્ત્રો ગણી શકાય.
કેમિકલ શસ્ત્રો એટલા ઘાતક છે કે તે હજારો લોકો એક ક્ષણમાં મોતને ભેટી શકે છે અને તેમને વિવિધ રોગોની અસરથી મરવા માટે પણ મજબૂર કરી શકે છે.
કેમિકલ શસ્ત્રો જૈવિક શસ્ત્રોથી અલગ છે. જૈવિક શસ્ત્રો લોકોને મારવા અથવા બીમાર કરવા માટે બેક્ટેરિયા અને વાયરસનો ઉપયોગ કરે છે. કેમિકલ શસ્ત્રો સામૂહિક વિનાશના શસ્ત્રોની કેટેગરીમાં આવે છે.
આધુનિક સમયમાં તેનો ઉપયોગ ક્યારે થયો હતો?
- પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ પછી ઓછામાં ઓછા 12 યુદ્ધોમાં કેમિકલ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે, જેમાં બે ગલ્ફ યુદ્ધો (ઇરાક-ઇરાન યુદ્ધો)નો સમાવેશ થાય છે.
- ઈરાકી સૈન્યએ 1980ના દાયકામાં પ્રથમ ગલ્ફ વોર દરમિયાન ઈરાન સામે કેમિકલ હથિયારોનો ઉપયોગ કર્યો હતો, જેમાં ઓછામાં ઓછા 50,000 ઈરાનીઓ માર્યા ગયા હતા.
- 1988માં સરમુખત્યાર સદ્દામ હુસૈનની સૂચના પર ઇરાકી સેનાએ તેમના જ દેશના કુર્દ લોકો વિરુદ્ધ ઘાતક મસ્ટર્ડ અને નર્વ એજન્ટ કેમિકલ ગેસનો ઉપયોગ કર્યો હતો. લગભગ એક લાખ કુર્દને મોતને ઘાટ ઉતારી દેવામાં આવ્યા હતા.
- 2013-17 દરમિયાન સીરિયાના ગૃહયુદ્ધમાં, રાષ્ટ્રપતિ બશર અલ-અસદે રશિયાની મદદથી તેમના દેશના બળવાખોરો સામે ઘણી વખત કેમિકલ હથિયારોનો ઉપયોગ કર્યો હતો.
- જાપાનમાં આતંકવાદીઓએ 90ના દાયકામાં સરીન ગેસથી કેમિકલ હુમલો કર્યો હતો, જેમાં 1994માં 7 અને 1995માં ટોક્યો સબવેમાં 12 લોકો માર્યા ગયા હતા.
- યુએન અનુસાર, સોવિયેત યુનિયન અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ વચ્ચેના શીત યુદ્ધ દરમિયાન ઓછામાં ઓછા 25 દેશોએ કેમિકલ શસ્ત્રો વિકસાવ્યા અને તેનો સંગ્રહ કર્યો, જોકે પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ પછી તેનો ઉપયોગ ઓછા પ્રમાણમાં થયો હતો.
