સ્વામી વિવેકાનંદ સાથે જોડાયેલી એક ઘટના છે. એક દિવસ કોઈએ સ્વામીજીને પૂછ્યું કે તમે સાધુ છો અને હંમેશા કહો છો પૈસા કમાવો. પૈસા માટે સંન્યાસી શું કરે છે એ મને સમજાતું નથી.
વિવેકાનંદજીએ તેમને સમજાવ્યું કે હું બે પ્રકારની સંપત્તિ વિશે વાત કરું છું. પહેલી સંપત્તિ એ છે જેનાથી દુનિયા ચાલે છે અને બીજી સંપત્તિ એ છે કે જેનાથી આપણું ચારિત્ર ચાલે છે.
તે માણસ સ્વામીજીના આ શબ્દો સમજી શક્યો નહીં, તેથી સ્વામીજીએ તેને એક વાર્તા કહી. એક વેપારી તેમના નોકર સાથે પશુ બજારમાં ઊંટ ખરીદવા ગયો. તેમને એક ઊંટ ગમ્યો અને તેમને ખરીદીને પોતાના ઘરે લાવ્યો. જ્યારે વેપારીએ ઊંટની કાઠી કાઢી ત્યારે તેને ત્યાં એક થેલીમાં હીરા મળી આવ્યા.
વેપારી સમજી ગયો કે આ હીરા ઊંટના માલિકના છે જેની પાસેથી તેમણે ઊંટ ખરીદ્યો હતો. નોકરે કહ્યું, “માલિક, અમને ઊંટની સાથે હીરાના રૂપમાં ખજાનો મળ્યો છે.”
વેપારીએ તેમને કહ્યું કે તેમણે માત્ર ઊંટ ખરીદ્યો છે, હીરા નહીં. આ થેલી ઊંટ વેચનારને પરત કરવાની રહેશે.
વેપારી ઊંટ વેચનાર પાસે પહોંચ્યો અને થેલી પાછી આપી. ઊંટના વેપારીએ કહ્યું કે તમે બહુ પ્રમાણિક છો. હું કિંમતી હીરા રાખવાનું ભૂલી ગયો હતો. તમારા કારણે હું નુકસાનથી બચી ગયો છું. તમે હીરા લો.
ઊંટ ખરીદનાર વેપારીએ કહ્યું કે તેમને હીરા જોઈતા નથી. હીરાનો માલિક વારંવાર હીરા આપવા માગતો હતો. ત્યારે ઊંટ ખરીદનારએ કહ્યું કે તેમણે પહેલેથી જ બે હીરા પોતાની પાસે રાખ્યા છે.
આ સાંભળીને હીરાનો માલિક ગુસ્સે થઈ ગયો. તેમણે કહ્યું કે મને લાગ્યું કે તમે પ્રમાણિક છો.
આટલું કહીને તેણે પોતાના હીરા ગણ્યા તો જાણવા મળ્યું કે તે બેગમાં રાખેલા હીરા જેટલા હતા. હીરાના માલિકે કહ્યું કે બેગ હીરાથી ભરેલી છે, તમે કયા બે હીરાની વાત કરો છો?
ઊંટ ખરીદનારાએ કહ્યું કે આ બે હીરા ઈમાનદારી અને સ્વાભિમાનના છે. મારી પાસે આ બે હીરા છે, તેથી જ તમને તમારા બધા હીરા પાછા મળી ગયા.
સંદર્ભમાંથી પાઠ
સ્વામી વિવેકાનંદજીએ તે વ્યક્તિને સમજાવ્યું કે સુખી જીવન માટે વ્યક્તિએ હંમેશા પૈસા કમાતા રહેવું જોઈએ. ઉપરાંત, પ્રમાણિકતા અને સ્વાભિમાન જાળવી રાખવું જોઈએ.
