G2O સમિટ માટે નવી દિલ્હી આવેલા સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સ મોહમ્મદ બિન સલમાન આજે ભારતની સ્ટેટ વિઝિટ પર છે. રાષ્ટ્રપતિ ભવનમાં તેમનું શાહી સ્વાગત કરવામાં આવ્યું હતું. તેઓ 100 બિઝનેસમેન અને 7 મંત્રીઓના ડેલિગેશન સાથે ભારત આવ્યા છે. રાષ્ટ્રપતિ ભવનમાં તેમનું સેરેમોનિયલ વેલકમ કરવામાં આવ્યું હતું. વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ તેમનું સ્વાગત કર્યું હતું. આ પછી હૈદરાબાદ હાઉસમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સ વચ્ચે દ્વિપક્ષીય વાતચીત કરી.
પીએમ મોદીએ કહ્યું કે સાઉદી અરેબિયા ભારત માટે મહત્ત્વપૂર્ણ વ્યૂહાત્મક ભાગીદાર છે. આપણે વિશ્વમાં 2જી સૌથી ઝડપથી વિકસતી અર્થવ્યવસ્થાઓ છીએ. શાંતિ અને સ્થિરતા માટે પરસ્પર સહયોગ ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. અમે અમારી ભાગીદારીને નવી ઊંચાઈએ લઈ જવા માટે અનેક પહેલ કરી રહ્યા છીએ. તે જ સમયે, સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સ મોહમ્મદ સલમાને કહ્યું – અમારા સંબંધોમાં ક્યારેય કોઈ વિવાદનો મુદ્દો નથી રહ્યો. સાઉદી અરેબિયાના આર્થિક વિકાસમાં ભારતના લોકો મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.
બંને દેશો વચ્ચે ઘણા મેમોરેન્ડમ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. મોહમ્મદ બિન સલમાનની આ બીજી સ્ટેટ વિઝિટ છે. ક્રાઉન પ્રિન્સનું સ્વાગત કર્યા પછી, રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુ અને વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી મોહમ્મદ બિન સલમાનની સાથે આવેલા પ્રતિનિધિમંડળને મળ્યા. અગાઉ, ક્રાઉન પ્રિન્સ મોહમ્મદ બિન સલમાન પણ 2019 માં ભારતની સરકારી મુલાકાતે આવ્યા હતા.
ત્યારબાદ બંને દેશોએ સ્ટ્રેટેજિક પાર્ટનરશિપ કાઉન્સિલની રચના કરી. આજની બેઠકમાં આ કાઉન્સીલની કામગીરી અંગે ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. બંને દેશોમાં રાજનીતિ, સુરક્ષા, સંરક્ષણ, વેપાર અને અર્થવ્યવસ્થાના મુદ્દાઓ પર પણ ચર્ચા થઈ હતી.
સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સનો આજનો કાર્યક્રમ
સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સ હાલ રાષ્ટ્રપતિ ભવન પહોંચી ગયા છે, જ્યાં તેમનું વેલકમ કરવામાં આવ્યું છે. હવે તેઓ હૈદરાબાદ હાઉસ પહોંચશે, જ્યાં તેઓ વડાપ્રધાન મોદી સાથે મીટિંગ કરશે. આ મીટિંગ પછી સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સ બપોરે 12 વાગ્યાની આસપાસ રણનીતિક ભાગીદારીની પરિષદની પહેલી બેઠકની મિનિટ્સમાં ભારત-સાઉદી હસ્તાક્ષર કરે તેવી આશા છે. સાઉદી પ્રિન્સ સાંજે લગભગ 6.30 વાગ્યે રાષ્ટ્રપતિ ભવનમાં રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુને ફરી મળશે. આ પછી તેઓ લગભગ 8.30 વાગ્યે નવી દિલ્હીથી રવાના થશે.
ઊર્જા સહયોગ પર વાતચીત થશે
PM મોદી અને સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સ હૈદરાબાદ હાઉસમાં મિટિંગ કરશે. બંને દેશો વચ્ચે ઊર્જા સહયોગ અને ડિફેન્સ ડીલ થઈ શકે છે. આ વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં ભારતીય વાયુસેનાનાં વિમાનો પ્રથમ વખત સાઉદી અરેબિયાની ધરતી પર લેન્ડ થયાં હતાં. વર્ષ 2022-23માં બંને દેશો વચ્ચે 52.75 અબજ ડોલરનો વેપાર થયો હતો. ભારત સાઉદીનો બીજો સૌથી મોટો વેપાર ભાગીદાર છે. સાઉદીમાં ભારતીય સમુદાયના 20 લાખથી વધુ લોકો રહે છે. દર વર્ષે 1 લાખ 75 હજાર ભારતીયો હજ માટે સાઉદી જાય છે.
ભારત-સાઉદી સંબંધોમાં પાકિસ્તાન એક મોટું પરિબળ
2019માં જ્યારે સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સ મોહમ્મદ સલમાન ભારતની સરકારી મુલાકાતે આવ્યા હતા, ત્યારે તેઓ પાકિસ્તાન થઈને આવ્યા હતા. સાઉદી ભારત સાથે તેની નિકટતા વધારી રહ્યું છે. જો કે તે પાકિસ્તાનને વધારે નારાજ કરી શકે તેમ નથી. ભારતે કાશ્મીરમાં જી-20 સમિટની બેઠક યોજી હતી. સાઉદીએ આમાં પોતાના પ્રતિનિધિને સામેલ કરવાનો ઈન્કાર કરી દીધો હતો. 1998માં જ્યારે પાકિસ્તાને પરમાણુ પરીક્ષણ કર્યું ત્યારે સાઉદી અરેબિયાએ ખુલ્લેઆમ તેમનું સમર્થન કર્યું હતું.
જો કે, હવે સતત બદલાતી ભૌગોલિક રાજનીતિમાં તમામ દેશો વચ્ચેના સંબંધો બદલાઈ રહ્યા છે. સાઉદી અરેબિયા તેલ પર તેની અર્થવ્યવસ્થાની નિર્ભરતા ઘટાડવા માગે છે. આવી સ્થિતિમાં તે વેપાર માટે નવા ભાગીદારોની શોધમાં છે. ભારત પણ તેમાંથી એક છે. સાઉદીએ કાશ્મીરમાં આયોજિત G20 સમિટમાં ભાગ લીધો ન હતો, જ્યારે ભારત સરકારે કાશ્મીરને આપવામાં આવેલા વિશેષ દરજ્જો ખતમ કર્યો ત્યારે પાકિસ્તાનના દબાણ છતાં સાઉદીએ ભારતની ટીકા કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો.
સાઉદી પાકિસ્તાનને આર્થિક રીતે ઘણી મદદ કરે છે. જુલાઈમાં સાઉદીએ આર્થિક સંકટ વચ્ચે પાકિસ્તાનને 2 અબજ ડોલરની લોન આપી હતી.
પાકિસ્તાનને મદદ કરવા પાછળ સાઉદીનો હેતુ…
બીબીસીના અહેવાલ મુજબ પાકિસ્તાનના પૂર્વ વડાપ્રધાન ઈમરાન ખાને પોતાના કાર્યકાળ દરમિયાન 32 વિદેશ પ્રવાસો કર્યા હતા. જેમાંથી 8 વિદેશ યાત્રાઓ સાઉદી અરેબિયાની હતી. 2021માં ઈમરાન સરકારના પતન બાદ વડાપ્રધાન બનેલા શાહબાઝ શરીફ પણ પોતાના પ્રથમ વિદેશ પ્રવાસે સાઉદી ગયા હતા. પાકિસ્તાનના વડાપ્રધાનો માટે તેમના પ્રથમ વિદેશ પ્રવાસે સાઉદી અરેબિયાની મુલાકાત લેવી સામાન્ય બાબત છે. તેનું મુખ્ય કારણ પાકિસ્તાનને સાઉદી પાસેથી મળતું નાણું છે. 2020 સુધી પાકિસ્તાનને લોન આપનારા દેશોમાં સાઉદી પ્રથમ નંબરે હતો.
પાકિસ્તાન પર સાઉદીનો આટલો ખર્ચ કરવા પાછળ બે મુખ્ય હેતુ
1) પાકિસ્તાનના સાઉદી સાથે 1947થી સારા સંબંધો છે. તેઓ 1970ના દાયકામાં વધુ મજબૂત બન્યા. તેનું કારણ ઈરાનની ઈસ્લામિક ક્રાંતિ છે. ઈરાનમાં 1979માં ઈસ્લામિક ક્રાંતિ થઈ. ત્યારથી શિયા ધાર્મિક નેતાઓ અહીં સત્તામાં આવ્યા. જ્યારે સાઉદી અરેબિયા સુન્ની બહુમતી ધરાવતો દેશ છે. આવી સ્થિતિમાં બંને વચ્ચે મધ્ય પૂર્વમાં વર્ચસ્વ માટે વર્ષોથી લડાઈ ચાલી રહી છે. સાઉદી પાકિસ્તાનને પોતાની છાવણીમાં રાખવા માગે છે. જો કે પાકિસ્તાને ઈરાન સાથેના સંબંધોને પણ સંતુલિત કર્યા છે.
2) તે જ સમયે, ઈરાન પાકિસ્તાન સાથે 909 કિલોમીટરની સરહદ શેર કરે છે. સાઉદી પાકિસ્તાનને આર્થિક મદદ કરીને વ્યૂહાત્મક રીતે તેની સ્થિતિ મજબૂત કરવા માગે છે. પાકિસ્તાનમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવેલા પત્રકાર તાહા સિદ્દીકીના જણાવ્યા અનુસાર, સાઉદી આર્થિક પેકેજ અને રોકાણ દ્વારા પાકિસ્તાન સરકારની વફાદારી ખરીદી રહ્યું છે. સાઉદી પાકિસ્તાનની સરહદો પર પોતાની નીતિ બનાવે છે.
