બીજા દેશની નાગરીકતા પ્રાપ્ત કરવા પર ભારતીય નાગરીકતા આપમેળે સમાપ્ત થઈ જાય છે. પ્રોફેસર ખેતાને આ મુદ્દે નાગરિકતા અધિનિયમ, 1955ની જોગવાઈઓની બંધારણીયતાને પડકારી છે. જસ્ટિસ એએસ બોપન્ના અને એમએમ સુંદરેશની બેંચે પ્રોફેસરની અરજી પર નોટિસ જાહેર કરી હતી અને તેને અન્ય સંબંધિત કેસ સાથે ટેગ કરી હતી.
સોમવારે કેન્દ્ર સરકારને બંધારણીય વિદ્વાન અને લંડન સ્કૂલ ઓફ ઈકોનોમિક્સના પબ્લિક લો ચેર પ્રોફેસર તરુણભ ખેતાનની અરજી પર નોટિસ જાહેર કરી છે. મામલો એ છે કે બીજા દેશની નાગરીકતા પ્રાપ્ત કરવા પર ભારતીય નાગરીકતા આપમેળે સમાપ્ત થઈ જાય છે. પ્રોફેસર ખેતાને આ મુદ્દે નાગરિકતા અધિનિયમ, 1955ની જોગવાઈઓની બંધારણીયતાને પડકારી છે.
જસ્ટિસ એએસ બોપન્ના અને એમએમ સુંદરેશની બેંચે પ્રોફેસરની અરજી પર નોટિસ જાહેર કરી હતી અને તેને અન્ય સંબંધિત કેસ સાથે ટેગ કરી હતી. ખેતાને કલમ 9(1), કલમ 4(1)ની બીજી જોગવાઈ અને નાગરિકતા અધિનિયમ, 1955ની કલમ 4(1A) ની બંધારણીયતાને પડકારી છે કારણ કે આ જોગવાઈઓ અન્ય નાગરિકતા સ્વીકારવા પર ભારતીય નાગરિકતાની અનૈચ્છિક સમાપ્તિમાં પરિણમે છે અને ત્યાં આપોઆપ સમાપ્તિ છે.
યાચિકામાં શું કહેવામાં આવ્યું?
“નાગરિકતાની અનૈચ્છિક સમાપ્તિ માત્ર ગેરબંધારણીય નથી, તે ભારતીય બંધારણીય નીતિના મૂલ્યોની પણ વિરુદ્ધ છે અને આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરે છે. આવી સમાપ્તિ એ “અધિકાર રાખવાના અધિકારની સમાપ્તી દેશનિકાલ સમાન છે. અને , આમ બિન-ગુનાહિત કૃત્ય માટે કાયદો વ્યક્તિ પર લાદી શકે તેવા સૌથી કઠોર પરિણામોમાંનું એક હોઈ શકે છે.”
અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આ ભારતને કેટલાક સૌથી અસહિષ્ણુ દેશોમાં સ્થાન આપે છે, જ્યાં નાગરિકતા ગુમાવવી સ્વચાલિત અને અનૈચ્છિક છે.
બીજા દેશની નાગરિકતા મેળવતા પોતાના દેશની નાગરિકતા સમાપ્ત
અરજદારે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે તે બેવડી નાગરિકતાની સામાન્ય માન્યતાની માંગ કરી રહ્યો નથી. પિટિશન અસ્પષ્ટ જોગવાઈઓ હેઠળ નાગરિકતાના અનૈચ્છિક સમાપ્તિને પડકારે છે, કારણ કે તે વ્યક્તિઓને તેમના જન્મના દેશ અને તેમના રહેઠાણના દેશ વચ્ચે પસંદગી કરવા દબાણ કરવામાં આવે છે.
અરજદાર દલીલ કરે છે કે ઓવરસીઝ સિટીઝન ઓફ ઈન્ડિયા કાર્ડધારકનો એવો દરજ્જો આપવામાં આવે છે, જેના માટે તેમને તેમની ભારતીય નાગરિકતા સમાપ્ત કર્યા પછી યોગ્ય બનશે તે નાગરિકતા દ્વારા મળેલા લાભોની સમકક્ષ નથી.
અરજદારે કોર્ટને જાણ કરી છે કે તે 2013થી બ્રિટિશ નાગરિકતા માટે અરજી કરવા પાત્ર હોવા છતાં, તેણે તેના માટે અરજી કરી નથી કારણ કે તેના પરિણામે તેની ભારતીય નાગરિકતા સમાપ્ત થઈ જશે. બ્રિટિશ નાગરિકતા પ્રાપ્ત કર્યા પછી નાગરિકતા અધિનિયમ, 1955ની કલમ 9 હેઠળ તેમની નાગરિકતા અનૈચ્છિક રીતે ગુમાવવી પડે છે. ત્યારે આ અધિનિયમની કલમ 4(1) અને કલમ 4(1)A હેઠળ, તેમના ભાવિ બાળકોએ વંશ દ્વારા ભારતીય નાગરિકતા અને જન્મ અને વંશ દ્વારા બ્રિટિશ નાગરિકતા વચ્ચે પસંદગી કરવાની રહેશે.
