કેન્દ્ર સરકારે ગઈકાલ સોમવારે સાંજે નાગરિકતા સંશોધન અધિનિયમ (CAA)નું જાહેરનામું બહાર પાડ્યું છે. બાંગ્લાદેશ, પાકિસ્તાન અને અફઘાનિસ્તાનથી ભારતમાં આવેલા હિન્દુ, શીખ, બૌદ્ધ, જૈન, પારસી અને ખ્રિસ્તીઓ ભારતીય નાગરિકતા મેળવવા માટે અરજી કરી શકે છે. પરંતુ વિદેશથી આવતા મુસ્લિમો ભારતીય નાગરિકતા કેવી રીતે મેળવી શકે? ચાલો સમજીએ.
કેન્દ્ર સરકારે ગઈકાલ 11 માર્ચને સોમવારે સાંજે નાગરિકતા સંશોધન અધિનિયમ (CAA)નું જાહેરનામું બહાર પાડ્યું. હવે 31 ડિસેમ્બર 2014 પહેલા ભારતમાં આવેલા બાંગ્લાદેશ, પાકિસ્તાન અને અફઘાનિસ્તાનના લઘુમતીઓ કે જે હિંદુ, ખ્રિસ્તી, શીખ, જૈન, બૌદ્ધ અને પારસી હોય તેઓ ભારતમાં નાગરિકતા માટે અરજી કરી શકશે. આ દરમિયાન સવાલ એ ઉઠી રહ્યો છે કે વિદેશથી આવતા મુસ્લિમો ભારતીય નાગરિકતા કેવી રીતે મેળવી શકે.
ભારતીય નાગરિકતા સંબંધિત બાબતો કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલય હેઠળ આવે છે. 1955 ના નાગરિકતા અધિનિયમ (2003 માં સુધારેલ) હેઠળ, વ્યક્તિ ચાર રીતે ભારતીય નાગરિકત્વ પ્રાપ્ત કરી શકે છે. ચાલો જાણીએ તે પદ્ધતિઓ કઈ છે.
જન્મ સમયે નાગરિકતા
જે વ્યક્તિ ભારતમાં 26.1.1950 ના રોજ અથવા તે પછી જન્મેલી હોય પરંતુ નાગરિકતા (સુધારા) અધિનિયમ, 2003 અમલમાં આવે તે પહેલાં અને જેનાં માતા-પિતામાંથી કોઈ એક ભારતના નાગરિક હોય, તે જન્મથી ભારતના નાગરિક હશે. જો કે, તેમા એક શરત એ છે કે તેના માતાપિતામાંથી કોઈપણ ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ ન હોવો જોઈએ.
વંશ દ્વારા નાગરિકતા
ભારતની બહાર જન્મેલ વ્યક્તિ પણ નાગરિકતા મેળવી શકે છે. આમાં શરત એ છે કે તે વ્યક્તિના માતાપિતા બંને અથવા કોઈ એક ભારતીય નાગરિક હોવા જોઈએ અને ગેરકાયદેસર વસાહતી ન હોવા જોઈએ. ઉપરાંત, વિદેશમાં ભારતીય દૂતાવાસમાં તે વ્યક્તિના જન્મની નોંધણી કરાવવી ફરજિયાત છે. જો માતા-પિતા બાળકના જન્મના એક વર્ષ પછી તેની નોંધણી કરાવે છે, તો આવા કિસ્સામાં ભારતીય ગૃહ મંત્રાલયની પરવાનગી જરૂરી છે.
નોંધણીના આધારે
ગૃહ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, જો કોઈ વ્યક્તિ ગેરકાયદેસર સ્થળાંતરિત નથી અને જો તે આમાંથી કોઈપણ શ્રેણીમાં આવે છે તો તેને ભારતીય નાગરિકતા આપવામાં આવી શકે છે.
- ભારતીય મૂળની વ્યક્તિ કે જે અરજી કરતા પહેલા 7 વર્ષથી ભારતમાં રહેતા હોય.
- ભારતીય મૂળની વ્યક્તિ કે જે સામાન્ય રીતે અવિભાજિત ભારતની બહાર કોઈપણ દેશ અથવા સ્થળનો રહેવાસી હોય.
- એવી વ્યક્તિ કે જેણે ભારતીય નાગરિક સાથે લગ્ન કર્યા હોય અને અરજી કરતા પહેલા સામાન્ય રીતે 7 વર્ષ ભારતમાં રહેતી હોય.
- ભારતના નાગરિક હોય તેવા વ્યક્તિઓના સગીર બાળકો.
- જેમના માતા-પિતા નાગરિકતા અધિનિયમની કલમ 5(A) અથવા 6(1) હેઠળ ભારતીય નાગરિક તરીકે નોંધાયેલા છે.
- એવા વ્યક્તિ કે જે છેલ્લા 5 વર્ષથી ઓવરસીઝ સિટીઝન ઓફ ઈન્ડિયા (OCI) તરીકે નોંધાયેલ છે, અને અરજી કરતા પહેલા બે વર્ષથી ભારતમાં રહે છે.
નેચરલાઈઝેશન દ્વારા નાગરિકતા
નાગરિકતા અધિનિયમની ત્રીજી અનુસૂચિની જોગવાઈઓ હેઠળ નાગરિકત્વ દ્વારા નાગરિકતા માટે કોઈ વ્યક્તિ ગૃહ મંત્રાલયને અરજી કરી શકે છે. નેચરલાઈઝેશન માટે વ્યક્તિએ અમુક લાયકાત પૂરી કરવી પડે છે- જેમ કે,
- તે એવા કોઈપણ દેશનો નાગરિક ન હોવો જોઈએ જ્યાં દેશના કાયદા દ્વારા ભારતીય નાગરિકોને નેચરલાઈઝેશન દ્વારા નાગરિક બનવાથી અટકાવવામાં આવે.
- જો તે કોઈપણ દેશનો નાગરિક છે અને તે વચન આપે છે કે ભારતીય નાગરિકતા પ્રાપ્ત કર્યા પછી, તે તેના દેશની નાગરિકતા છોડી દેશે.
- ગૃહ મંત્રાલયને નાગરિકતા માટેની અરજી સબમિટ કરતા પહેલા વ્યક્તિ ભારતમાં રહેતી હોય અથવા સતત 12 મહિના સુધી ભારત સરકારની સેવામાં હોય.
- અરજી કરતા પહેલાના 12 મહિના પહેલાના 14 વર્ષ દરમિયાન તે કાં તો ભારતમાં રહેતો હોવો જોઈએ અથવા ભારત સરકારની સેવામાં રહ્યો હોવો જોઈએ. આંશિક રીતે, આ બંને પરિસ્થિતિઓમાં, તેણે કુલ 11 વર્ષ સેવા આપવી જરૂરી છે.
સારું ચરિત્ર હોવું જરૂરી છે
તેને બંધારણની આઠમી અનુસૂચિમાં આપવામાં આવેલી ઓછામાં ઓછી એક ભારતીય ભાષાનું પૂરતું જ્ઞાન હોવું જોઈએ. આઠમી અનુસૂચિમાં સંસ્કૃત, પંજાબી. બંગાળી, હિન્દી જેવી ભાષાઓ સામેલ છે. જો નાગરિકને નેચરલાઈઝેશન આપવામાં આવે તો, તે ભારતમાં રહેવા માંગે છે અથવા ભારત સરકારમાં સેવા કરવાનું ચાલુ રાખે છે.
