મતગણતરીનાં દિવસે મશીનોને સ્ટ્રોંગ રૂમમાંથી બહાર કાઢીને કાઉન્ટિંગ હોલમાં લઈ જવામાં આવે છે. અહીં ઉમેદવારો પોતપોતાના મતગણતરી એજન્ટો અને ચૂંટણી એજન્ટો સાથે હાજર છે. મતગણતરી શરૂ થાય તે પહેલા તેઓ તપાસ કરે છે કે EVM મશીન સાથે છેડછાડ થઈ છે કે કેમ.
સાત તબક્કામાં મતદાન પૂર્ણ થયા બાદ હવે તમામની નજર 4 જૂનના ચૂંટણી પરિણામો પર છે. દેશની 18મી લોકસભા માટે સવારે 8 વાગ્યાથી મતગણતરી ચાલુ છે. ઈલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ મશીન (EVM)થી મત ગણતરીની પ્રક્રિયા સરળ અને ઝડપી બની છે. પરંતુ ચૂંટણી સમયે નેતાઓ દ્વારા ઈવીએમની સુરક્ષાને લઈને પણ સવાલો ઉઠાવવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં મતગણતરી પહેલા EVM સાથે છેડછાડ ન થઈ હોય તેની ખાતરી કેવી રીતે થાય? ચાલો સમજીએ.
જનપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ-1951ની કલમ 64 મુજબ મતોની ગણતરી સંબંધિત મતવિસ્તારના રિટર્નિંગ ઓફિસર (RO)ની દેખરેખ/નિર્દેશા હેઠળ કરવામાં આવે છે. મતોની ગણતરી એક મોટા હોલમાં કરવામાં આવે છે, જેમાં વિવિધ ટેબલો ગોઠવવામાં આવે છે. આ તે છે જ્યાં EVM મશીનો જિલ્લા મુખ્યાલય અથવા RO મુખ્યાલયમાં બનેલા સ્ટ્રોંગ રૂમમાંથી લાવવામાં આવે છે અને રાખવામાં આવે છે.
EVM મશીનો સાથે છેડછાડ ન થાય તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે તેમને ઘણા સ્તરે તપાસવામાં આવે છે અને સુરક્ષિત કરવામાં આવે છે. પ્રથમ, BEL/ECIL એન્જિનિયરો રાજકીય પક્ષોના પ્રતિનિધિઓ સમક્ષ દરેક EVMની ટેકનિકલ અને ભૌતિક તપાસ કરે છે. આ માટે કેટલાક મશીનોમાં મોક પોલ કરવામાં આવે છે. જો આ સમયગાળા દરમિયાન કોઈપણ મશીનમાં ખામી જણાય તો તેને ફેક્ટરીમાં પરત મોકલવામાં આવે છે.
મતદાન થયા બાદ EVM મશીનને સીલ કરીને સ્ટ્રોંગ રૂમમાં મોકલવામાં આવે છે. ચૂંટણી પંચના મતે જે રૂમને સ્ટ્રોંગ રૂમ બનાવવામાં આવે છે, તેમાં એક જ દરવાજો હોવો જોઈએ. ત્યાં પહોંચવાનો બીજો કોઈ રસ્તો ન હોવો જોઈએ. રૂમમાં ડબલ લોક સિસ્ટમ હોય છે. EVM અને VVPAT મશીનો મૂક્યા બાદ સ્ટ્રોંગ રૂમને તાળું મારી દેવામાં આવે છે. તેની એક ચાવી તેના ઈન્ચાર્જ અને એડીએમ કે તેનાથી ઉપરના રેન્કના અધિકારી પાસે રહે છે. આ સિવાય સ્ટ્રોંગ રૂમની સુરક્ષા માટે 24 કલાક CAPF જવાનો તૈનાત હોય છે. CCTV દ્વારા રૂમ પર 24 કલાક નજર રાખવામાં આવે છે.
મતગણતરીનાં દિવસે મશીનોને સ્ટ્રોંગ રૂમમાંથી બહાર કાઢીને કાઉન્ટિંગ હોલમાં લઈ જવામાં આવે છે. અહીં ઉમેદવારો પોતપોતાના મતગણતરી એજન્ટો અને ચૂંટણી એજન્ટો સાથે હાજર છે. પારદર્શિતા જાળવવા માટે આ મશીનોને કાઉન્ટિંગ હોલમાં ટેબલ પર રાખવામાં આવ્યા છે. અહીં તેમને કેરિંગ કેસ અને મશીનનું જ નિરીક્ષણ કરવાની તક આપવામાં આવે છે.
જો કે આ સમય દરમિયાન તેઓ મશીનને સ્પર્શ કરી શકતા નથી. તેમની અને મશીન વચ્ચે એક જાળી હોય છે. મતગણતરી શરૂ થાય તે પહેલાં ઉમેદવારો અને તેમના પ્રતિનિધિઓને EVM પરની સીલ અને તેના કંટ્રોલ યુનિટનું યુનિક ID (જેમાં મત નોંધવામાં આવે છે) બતાવવામાં આવે છે.
જો ચકાસણી દરમિયાન ઉમેદવાર અથવા તેના એજન્ટની તપાસમાં કોઈ ગેરરીતિ જણાઈ આવે તો તે મશીનમાં નોંધાયેલા મતની ગણતરી કરવામાં આવતી નથી અને આ બાબતની જાણ ચૂંટણી પંચને આગળની કાર્યવાહી માટે કરવામાં આવે છે.
