અલ્હાબાદ હાઇકોર્ટે જ્ઞાનવાપીના ASI સર્વેને આદેશ કર્યો છે. મુસ્લિમ પક્ષની અરજી ફગાવી દેવામાં આવી છે. હાઇકોર્ટે સેશન્સ કોર્ટના આદેશનું તાત્કાલિક પાલન કરવા એટલે કે સર્વે શરૂ કરવાનો આદેશ આપ્યો છે. ચીફ જસ્ટિસ પ્રિતિંકર દિવાકરની સિંગલ બેન્ચે આ નિર્ણય આપ્યો છે. 27મી જુલાઈના રોજ બંને પક્ષોને સાંભળ્યા બાદ ચુકાદો અનામત રાખ્યો હતો.
ASIનો દાવો- સર્વેથી બાંધકામને કોઈ નુકસાન નહીં
આ અરજી વારાણસીની અંજુમન ઈન્તેઝામિયા મસ્જિદની મેનેજમેન્ટ કમિટી વતી દાખલ કરવામાં આવી છે. 27 જુલાઈએ આ અંગેની સુનાવણી દરમિયાન ASIના એડિશનલ ડાયરેક્ટર જનરલ આલોક ત્રિપાઠીએ સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે સર્વે કરવાથી બાંધકામને કોઈ નુકસાન થશે નહીં. આમાં આધુનિક ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે. એડિશનલ સોલિસિટર જનરલ શશિ પ્રકાશ સિંહે પણ દાખલ કરવામાં આવેલી એફિડેવિટનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો.
અંજુમન ઈન્તેઝામિયા મસ્જિદના વરિષ્ઠ વકીલ એસએફએ નકવી અને પુનીત ગુપ્તાએ સર્વેક્ષણને કારણે બિલ્ડિંગ તોડી પડવાની આશંકા વ્યક્ત કરી હતી. તેણે ASI અધિકારીઓના ફોટા પણ બતાવ્યા હતા જેઓ કોદાળીના પાવડા સાથે આવતા હતા. તેમણે કહ્યું કે સર્વેનો આદેશ સમય પહેલા આપવામાં આવ્યો છે. પુરાવા પૂરા થયા બાદ સર્વે કરાવવો જોઈતો હતો. હવે સિવિલ બાદ સુનાવણી લાયક છે કે નહીં, તે બાબતે પણ વાંધા નક્કી કરવાનો છે.
આના જવાબમાં ASIના એડિશનલ ડાયરેક્ટર જનરલે કહ્યું કે તેઓ ભોંયરામાં ઘણી જગ્યાએ એકઠા થયેલા કાટમાળને સાફ કરવા માટે કોદાળી અને પાવડા લાવ્યા હતા. પરિસરમાં ખોદકામ કરવામાં આવશે નહીં.
એડવોકેટ જનરલે કહ્યું- રાજ્ય સરકારને વિવાદ સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી
એડવોકેટ જનરલ અજય કુમાર મિશ્રાએ કોર્ટને કહ્યું કે રાજ્ય સરકારને આ વિવાદ સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી. જરૂર પડે ત્યારે જ કાયદો અને વ્યવસ્થા જાળવવી એ સરકારનું કામ છે. જેના માટે પોલીસ PAC, CISF તૈનાત છે.
હિન્દુ પક્ષના વકીલ વિષ્ણુ શંકર જૈને જણાવ્યું હતું કે ન્યાયના હિતમાં ગમે ત્યારે કમિશનરને મોકલીને પાર્થિવ તપાસ કરવાની કાનૂની સત્તા કોર્ટને મળી છે. એડવોકેટ કમિશ્નરના રિપોર્ટ બાદ અરજદારોએ સાયન્ટિફિક સર્વે માટે અરજી કરી હતી. કારણ કે કમિશનરના રિપોર્ટમાં ત્રણેય ગુંબજની નીચે હિન્દુ મંદિરનું શિખર જોવા મળ્યું હતું.
દિવાલ પર સંસ્કૃતના શ્લોકો મળી આવ્યા છે. સ્વસ્તિક સહિત તમામ હિંદુ ધાર્મિક પ્રતીકો મળી આવ્યા છે. નાગરિક વિવાદોના નિરાકરણ માટે ન્યાયના હિતમાં વૈજ્ઞાનિક સર્વે કરાવવો જરૂરી છે. જેને સ્વીકારીને કોર્ટે શિવલિંગ વિસ્તાર સિવાય બાકીના બિલ્ડિંગના એએસઆઈ પાસેથી સર્વે રિપોર્ટ માંગ્યો છે. જેને માત્ર આશંકાના આધારે પિટિશનમાં પડકારવામાં આવ્યો છે.
ASI સર્વેનો આદેશ 21 જુલાઈએ આપવામાં આવ્યો હતો
નોંધનીય છે કે 21 જુલાઈ, 2023ના રોજ વારાણસીના જિલ્લા જજની કોર્ટે હિન્દુ પક્ષની અરજી પર જ્ઞાનવાપીના ASI સર્વેને નિર્દેશ આપ્યો હતો. જેની સામે મુસ્લિમ પક્ષ સુપ્રીમ કોર્ટમાં પહોંચ્યો હતો. 24 જુલાઈના રોજ, સુપ્રીમ કોર્ટે 26 જુલાઈ સુધી સર્વે પર રોક લગાવી અને મુસ્લિમ પક્ષને અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટનો સંપર્ક કરવાની સલાહ આપી હતી.
મંગળવારે મોડી સાંજે એક કલાક સુધી સુનાવણી ચાલી. ત્યારબાદ બુધવારે સવારે 9.30 થી 4.30 સુધી સાડા ચાર કલાક સુધી સુનાવણી બાદ ગુરુવારની તારીખ નક્કી કરવામાં આવી હતી. ગુરૂવારે બપોરે લગભગ 3.15 વાગ્યે કેસની સુનાવણી ફરી શરૂ થઈ. સૌપ્રથમ મુસ્લિમ પક્ષે એએસઆઈની એફિડેવિટ પર પોતાનું કાઉન્ટર એફિડેવિટ દાખલ કર્યું હતુ.
કોર્ટે પૂછ્યું- ASIની કાનૂની ઓળખ શું છે?
આ પછી હિન્દુ પક્ષના વકીલ વિષ્ણુ જૈને કોર્ટને કહ્યું કે જો પરવાનગી આપવામાં આવે તો તેઓ કેટલાક ફોટોગ્રાફ્સ રજૂ કરવા માંગે છે. તેના પર કોર્ટે પૂછ્યું કે ASIની કાનૂની ઓળખ શું છે? ASI અધિકારી આલોક ત્રિપાઠીએ ASIની રચના અને કાર્ય વિશે માહિતી આપી હતી.
એએસઆઈની રચના 1871માં પુરાતત્વીય ઈમારતો અથવા અવશેષોની સુરક્ષા માટે કરવામાં આવી હતી. 1951 માં, ASI ને પુરાતત્વીય અવશેષોના જૈવિક સંરક્ષણ માટે યુનેસ્કોની ભલામણ મળી. આ સાથે, તે પુરાતત્વીય ઇમારતો અને અવશેષો પર પણ મોનિટરિંગ કરે છે. કોર્ટે પૂછ્યું કે શું તેઓ પણ ખોદશે? તેના પર ત્રિપાઠીએ કહ્યું કે અમે ખોદકામ કરવાના નથી.
CISF અને PAC સુરક્ષામાં તૈનાત
કોર્ટમાં હાજર એડવોકેટ જનરલે કહ્યું કે રાજ્ય સરકારની માત્ર કાયદો અને વ્યવસ્થાની જવાબદારી છે. અમે ઓર્ડરનું પાલન કરીએ છીએ. મંદિરનું એક ટ્રસ્ટ છે, તે તેની વ્યવસ્થાઓનું ધ્યાન રાખે છે. સીઆઈએસએફ અને પીએસી ત્યાં સુરક્ષા માટે તૈનાત છે. કાયદો અને વ્યવસ્થા જાળવવાની અમારી ભૂમિકા છે.
કોર્ટે પૂછ્યું કે કેસના નિકાલમાં વિલંબ કેમ થઈ રહ્યો છે. આના પર વિષ્ણુ જૈને આ કેસની કોર્ટની કાર્યવાહીની સંપૂર્ણ વિગતો આપી હતી અને જણાવ્યું હતું કે કેસ કેવી રીતે કોર્ટ પ્રક્રિયામાં ફસાઈ રહ્યો છે. કોર્ટે તેમને પૂછ્યું કે તમારે શું જોઈએ છે, ઝડપી નિકાલ? જૈને કહ્યું જી માઈ લોર્ડ. મુસ્લિમ પક્ષ તરફથી વરિષ્ઠ વકીલ સૈયદ ફરમાન અહમદ નકવીએ જણાવ્યું હતું કે સિવિલ સુટની સ્વીકાર્યતા પર SLP સુપ્રીમ કોર્ટમાં પેન્ડિંગ છે. હાઇકોર્ટ અને તાબાની અદાલતે ફગાવી દીધી છે.
19 મુકદ્દમા દાખલ કર્યા પરંતુ મંદિર-મસ્જિદના મેનેજમેન્ટ વચ્ચે કોઈ વિવાદ નથી
વારાણસીમાં 19 કેસ દાખલ છે. મંદિર કે મસ્જિદ મેનેજમેન્ટ વચ્ચે કોઈ વિવાદ નથી. રાજ્યની બહાર રહેતી કેટલીક મહિલાઓએ પૂજા અને દર્શનના અધિકારની માંગણી સાથે સિવિલ દાવો દાખલ કર્યો છે. અગાઉ સિવિલ જજની કોર્ટમાં, ડિસ્ટ્રિક્ટ જજને સોંપવામાં આવી હતી.
તમામ દાવાઓ બહારના લોકો દ્વારા દાખલ કરવામાં આવ્યા છે. વાદિનીના વકીલ પ્રભાષ પાંડેએ કહ્યું કે એક ફોટોગ્રાફ છે, જેના પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે મંદિર છે. આ સાથે હાઈકોર્ટે ચુકાદામાં કહ્યું છે કે વાદીને શૃંગાર ગૌરી, હનુમાન, ગણેશ પૂજા જોવાનો કાયદાકીય અધિકાર છે.
તેના પર કોર્ટે કહ્યું કે તમારી દલીલ અલગ લાઇનમાં ચાલી રહી છે. અમે અહીં પુરાવા લખી રહ્યા નથી. અમે સાંભળી રહ્યા છીએ કે સર્વે કરવો જોઈએ કે નહીં અને સર્વે શા માટે જરૂરી છે. આ અંગે પ્રભાષ પાંડેએ જણાવ્યું હતું કે આ મુદ્દે નિર્ણય લેવા માટે સર્વે જરૂરી છે.
એડવોકેટ કમિશનના સર્વેમાં મંદિરના પુરાવા મળ્યા છે
વિષ્ણુ જૈને કહ્યું કે એડવોકેટ કમિશનને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો છે. હાઇકોર્ટમાં રિવિઝનની માંગણી કરવામાં આવી હતી. પુરાવા માટે એડવોકેટ કમિશનનો આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો. એડવોકેટ કમિશનના સર્વેમાં મંદિરના પુરાવા મળ્યા હતા. સાથે જ હાઈકોર્ટે કહ્યું હતું કે કોર્ટનો આદેશ સાચો છે. કોર્ટે નિયમ મુજબ કમિશન મોકલવાનો આદેશ કર્યો હતો.
તેણે એમ પણ કહ્યું કે ASI એક એક્સપર્ટની જેમ છે, તેને પાર્ટી બનાવવી જરૂરી નથી. મુસ્લિમ પક્ષના વકીલ નકવીએ કહ્યું કે આ ફોટો એફિડેવિટમાં મૂકવામાં આવ્યો છે. અધિકારીઓ ઓજારો સાથે પરિસરમાં યુનિફોર્મમાં હાજર છે. ASI અધિકારીઓ કહી રહ્યા છે કે પાંચ ટકા કામ થઈ ગયું છે. એવી સંભાવના છે કે કંઈક એવું કરવામાં આવી શકે છે જે બિલ્ડિંગને નુકસાન પહોંચાડે છે. નકવીએ એમ પણ કહ્યું હતું કે, પ્લેસીસ ઓફ વર્શીપ એક્ટ, 1991 હેઠળ સિવિલ દાવો જાળવવા યોગ્ય નથી.
15 ઓગસ્ટ, 1947ના રોજ ધાર્મિક સ્થળોની સ્થિતિમાં ફેરફાર કરવા પર પ્રતિબંધ છે. 1947થી બિલ્ડીંગની આ હાલત હતી. અમે કહીએ છીએ કે તે છસો વર્ષ જૂનું છે અને આ કહે છે કે તે હજાર વર્ષ જૂનું છે. એટલે કે તેને બદલી શકાશે નહીં.
તેમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે ASI તપાસ પુરાવા એકત્ર કરવાનો પ્રયાસ છે. આ સાથે તૃતીય પક્ષે દાવો દાખલ કરીને પુરાવા એકત્ર કરવાની માંગ કરી રહી છે. અમારી શંકા એટલા માટે પણ છે કારણ કે અરજીમાં ખોદકામની માંગણી છે અને કોર્ટના આદેશમાં ખોદકામનો ઉલ્લેખ છે.
મુસ્લિમ પક્ષે કહ્યું- સર્વે માટે અરજી પ્રી-મેચ્યોર છે
સુન્ની સેન્ટ્રલ વક્ફ બોર્ડના એડવોકેટ પુનીત ગુપ્તાએ જણાવ્યું હતું કે સર્વે માટેની અરજી પ્રી-મેચ્યોર છે. પહેલા પુરાવા આવવા જોઈએ. તેના પર કોર્ટે કહ્યું કે તમે બધાએ દલીલો કરી પરંતુ કોઈએ એ નથી કહ્યું કે અરજી શું છે અને કયા આધારે આપવામાં આવી છે.
