અનંત અંબાણી અને રાધિકા મર્ચન્ટના લગ્નની તૈયારીઓ પૂરજોશમાં ચાલી રહી છે. દરેકની નજર તેમના બીજા પ્રી-વેડિંગ સેલિબ્રેશન પર પણ છે. નીતા અંબાણીએ તેમના પ્રથમ પ્રી-વેડિંગમાં પહેરેલા 500 કરોડનો નેકલેસ પણ બધાને યાદ છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે પન્ના રત્નનો વેપાર કેવી રીતે થાય છે?
અનંત અંબાણી અને રાધિકા મર્ચન્ટના લગ્નની વિગતો આવવા લાગી છે. આવી સ્થિતિમાં અંબાણી પરિવાર આ વખતે શું તૈયારીઓ કરે છે તે અંગે સૌને ઉત્સુકતા છે. લગ્નના કપડાં કોણ ડિઝાઇન કરી રહ્યું છે, તો આ વખતે અંબાણી પરિવારની મહિલાઓ કઇ ડિઝાઇનર જ્વેલરી પહેરશે? ઉદાહરણ તરીકે, તમને અનંત અને રાધિકાના પહેલા પ્રી-વેડિંગમાં નીતા અંબાણીએ પહેરેલો સુંદર પન્નાનો હાર યાદ જ હશે.
નીતા અંબાણીએ જે ગળામાં હાર પહેર્યો હતો, તેમાં માત્ર હીરા જડેલા નહોતા પણ તેમની સાથે ‘પન્ના રત્ન’ની બે મોટા ‘હિરા’ પણ જડેલા હતા. ‘પન્ના’ વિશ્વનો એવો કિંમતી પથ્થર છે, જેનો હીરા પછી સૌથી વધુ વેપાર થાય છે. જેમ ભારત (સુરત) હીરા કટીંગમાં વિશ્વનું સૌથી મોટું બજાર છે, તેવી જ રીતે તે પન્ના કટિંગમાં વૈશ્વિક અગ્રણી છે. રાજસ્થાનનું જયપુર શહેર આ મામલે સૌથી આગળ છે. શું તમે જાણો છો કે ‘પન્નાનો વેપાર’ કેવી રીતે થાય છે?
પન્ના ખરેખર એક કઠોર રત્ન છે. તેનો લીલો રંગ તેની વિશેષતા છે. એવું માનવામાં આવે છે કે પન્ના પ્રથમ ઇજિપ્તમાં ખ્રિસ્તના જન્મના 330 વર્ષ પહેલાં કાઢવામાં આવી હતી. સુંદરતાનો પર્યાય ગણાતી ઇજિપ્તની રાણી ક્લિયોપેટ્રા પાસે ‘પન્ના’થી બનેલો ભવ્ય સંગ્રહ હતો.
ભારતમાં પણ પન્નાનો ઈતિહાસ હજારો વર્ષ જૂનો છે. જ્યોતિષશાસ્ત્રમાં તેને રાશિચક્રના રત્ન તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી છે. પન્નાની 12 રાશિઓ માટે અલગ-અલગ અસરો છે, તેથી મે મહિનામાં જન્મેલા લોકો તેમની રાશિ પ્રમાણે તેનો ઉપયોગ તેમના જન્મ રત્ન તરીકે કરે છે.
પન્ના હંમેશા ભારતમાં જ્વેલરીનો એક ભાગ રહી છે અને હૈદરાબાદના નિઝામ પાસે પન્નાથી બનેલા આભૂષણોનો સંપૂર્ણ સંગ્રહ છે, જે હવે ભારત સરકારની તિજોરીનો ભાગ છે.
‘પન્ના’ની કિંમત પણ હીરાની જેમ નક્કી થાય છે. તેની કિંમત પણ 4C એટલે કે કટ, કેરેટ, સ્પષ્ટતા અને રંગ અનુસાર નક્કી કરવામાં આવે છે. જો પન્ના પીળો અથવા સફેદ રંગ ધરાવે છે, અથવા તેમાં વાદળી રંગનો વધુ પડતો રંગ છે, તો તેનું મૂલ્ય ઘટે છે. તે ‘લીલો રંગ’ છે જે ‘પન્ના’ માટે શ્રેષ્ઠ કિંમત આપે છે. એટલે કે પન્નાનો મુખ્ય કલર લીલો છે. લીલા રંગના પન્નાની કિંમત વધારે હોય છે.
‘પન્ના’ દુનિયામાં બહુ ઓછી જગ્યાએ જોવા મળે છે. શ્રેષ્ઠ ગુણવત્તાનો પન્ના કોલંબિયાથી આવે છે. આ સિવાય ‘પન્ના’ ભારત, ઇજિપ્ત, પાકિસ્તાન, અફઘાનિસ્તાન, રશિયા, ઝામ્બિયા, બ્રાઝિલ, દક્ષિણ આફ્રિકા અને ઓસ્ટ્રેલિયા સહિત લગભગ 16 દેશોમાં જોવા મળે છે.
જો કે ભારતના મધ્ય પ્રદેશમાં પન્ના નામની જગ્યા છે, પરંતુ વાસ્તવમાં ત્યાં ‘પન્ના’ નહીં પણ હીરાની ખાણ છે. ઇન્ડિયન મિનરલ યરબુક-2022 મુજબ ભારતમાં લગભગ 55.87 ટન ‘પન્ના’નો ભંડાર જોવા મળે છે. આ મુખ્યત્વે ઝારખંડ, રાજસ્થાન, ઓડિશા અને છત્તીસગઢમાં છે.
રાજસ્થાનના અજમેર-રાજસમંદ પટ્ટામાં સારા પ્રમાણમાં અનામત છે. કદાચ આ જ કારણ છે કે જયપુર ‘પન્ના’ સંબંધિત વેપારનું સૌથી મોટું કેન્દ્ર છે. ‘પન્ના’ના ગ્રેડિંગથી લઈને કટિંગ, પોલિશિંગ અને જ્વેલરી બનાવવા સુધીનું ઘણું કામ જયપુરમાં થાય છે. જો કે ભારત ‘પન્ના’ સંબંધિત કાચા માલની અન્ય દેશોમાંથી આયાત કરે છે અને પછી તૈયાર રત્નોના રૂપમાં તેની નિકાસ કરે છે.
જો આપણે ઇન્ડિયન મિનરલ યરબુક-2022 પર નજર કરીએ તો ભારતમાંથી કટ એન્ડ અનકટ ‘પન્ના’ની નિકાસ વાર્ષિક ધોરણે 103% વધી છે. કોવિડને કારણે તેની નિકાસમાં થયેલો ઘટાડો ફરી પાછો ફરી રહ્યો છે. 2021-22માં ભારતે 1090 કરોડ રૂપિયાના ‘પન્ના’ની નિકાસ કરી હતી. સૌથી વધુ નિકાસ અમેરિકા, હોંગકોંગ અને થાઈલેન્ડ જેવા દેશોમાં થઈ હતી.
જો આપણે 2018-19ની ભારતીય ખનિજ યરબુક પર નજર કરીએ તો કોવિડ પહેલા ભારતે રૂપિયા 2303 કરોડના મૂલ્યના ‘પન્ના’ની નિકાસ કરી હતી. 2017-18માં પણ આ નિકાસ 1776 કરોડ રૂપિયા હતી. એટલું જ નહીં તે વર્ષે ભારતમાંથી ‘પન્ના’ની સૌથી વધુ નિકાસ લગભગ 51% હોંગકોંગમાં થઈ હતી. આ પછી અમેરિકા અને થાઈલેન્ડનો નંબર હતો.
